Białoruski System Szkolny,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
358
białoruski system szkolny
białoruski system szkolny
359
Nowe kwalifikacje zawodowe są związane
ze znajomością języków obcych i kompeten-
cjami w zakresie informatyki. Do kluczowych
kompetencji ludzi, zdefiniowanych przez Radę
Europy zaliczono kompetencje polityczne
i społeczne, kompetencje odnoszące się do
życia w społeczeństwie wielokulturowym, bie-
głość w komunikowaniu się, umiejętność ucze-
nia się przez całe życie oraz kompetencje
związane z narodzinami "społeczeństwa infor-
macji". Chodzi w tym przypadku o sprawność
w posługiwaniu się techniką informacyjną, ro-
zumieniem jej zastosowań, silnych i słabych
stron, a także zdolność krytycznego sądu
wobec informacji rozpowszechnianej przez
mass media i agencje reklamowe.
Przegląd przemian wskazuje na miejsce
i znaczenie trzeciej rewolucji społecznej, któ-
rej głównymi produktami są: informacja, idee
i usługi niematerialne, a symbolem jest kom-
puter. Jednocześnie wiedza staje się najważ-
niejszym surowcem. Jej istotą jest technolo-
gia informacyjna, rozumiana jako zespół środ-
ków (czyli urządzeń takich, jak komputery
i sieci komputerowe) i narzędzi (w tym opro-
gramowanie), jak również technologie, które
służą wszechstronnemu posługiwaniu się in-
formacją (s. 21-22).
Autorzy
Białej Księgi
twierdzą, że "w nowo-
czesnym społeczeństwie europejskim trzy obo-
wiązki, a mianowicie integracja społeczna, roz-
wój przydatności do zatrudnienia i rozwój oso-
bisty są integralne. Nie mogą one pozostawać
w sprzeczności, wręcz przeciwne, należy je
połączyć. Bogactwo Europy, głębia jej kultury,
możliwości, jakie posiadają przedsiębiorstwa
i instytucje, wszystko to powinno pozwolić na
przekazywanie fundamentalnych wartości
i przygotowanie do zatrudnienia" (s. 19).
We wnioskach zapisano m.in.: "Świat prze-
chodzi obecnie okres głębokich zmian. Wszyst-
ko wskazuje, że społeczeństwo europejskie,
tak jak inne, wchodzi w nowy wiek, bez wąt-
pienia bardziej aktywny i bardziej nieprzewi-
dywalny niż poprzednie" (s. 77). "Właśnie w Eu-
ropie powstanie społeczeństwa postępu, zdol-
ne jednocześnie modyfikować naturę rzeczy na
szczeblu planetarnym i zachować pełną świa-
domość samego siebie" (s. 78). "Kształcenie
i doskonalenie zapewniają punkt odniesienia
konieczny do afirmacji całej tożsamości indy-
widualnej i zbiorowej, pozwalając jednocześnie
na postęp w dziedzinie technologii i wiedzy"
(s. 78). "Powstanie społeczeństwa postępu ...
zostanie osiągnięte gdy stworzymy, najszyb-
ciej jak to możliwe europejskie społeczeństwo
uczące się" (s. 78).
Analizy prowadzone w Białej Księdze zostały
wzbogacone o wspomniane już załączniki,
w których znajdują się m.in. informacje doty-
czące:
- w załączniku pierwszym - kilka danych
i liczb dotyczących edukacji w UE;
- w drugim - przykłady programów Wspól-
noty w dziedzinie kształcenia i doskonalenia:
1) Erazmus; 2) Socrates; 3) Leonardo; 4) Za-
stosowania telematyczne;
- w trzecim - model edukacyjny Alyat
Hanoar; -
- w czwartym - doświadczenie
accelerated
schools
(szkół przyspieszonych. edukacji
w Stanach Zjednoczonych);
- w piątym - statystyka i wykresy.
Józef Bednarek
tekę, Najbardziej znani białoruscy krzewicie-
le oświaty i pedagodzy z tego okresu to Efro-
sinija Połocka (1101-1167) i Kiriła Turowski
(1113-1190).
W XIII w. piśmienność rozszerzyło się wśród
obywateli miast, rzemieślników, kupców, a w
XIV-XV
w. zaczęto praktykować otwieranie
szkół przy majątkach feudalnych.
Obok języka cerkiewnosłowiańskiego coraz
większą rolę w nauczaniu odgrywał język sta-
robiałoruski, który od
XIV
w. występował jako
samodzielny system literacko-piśmienny.
W
XVI
w. i w pierwszej połowie
XVII
w. na
terenie Białorusi rozszerzyła się sieć szkół pro-
testanckich, powstały pierwsze drukarnie. Od
końca
XVI
w. bractwa prawosławne tworzyły
tzw.
szkoły brackie
(Mohylew, 1590; Brześć,
1591; Mińsk, 1612 itd.). Liczni nauczyciele tych
szkół stali się autorami podręczników (Stefan
i Lawrentij Zizanii, Meletij Smotricki, Simeon
Połocki i inni). W II połowie
XVI -
pocz. XIX w.
powszechne stają się katolickie (głównie jezu-
ickie) i unickie uczelnie. W latach 1773-1794
szkolnictwo na terenie Białorusi, jak i w całej
Rzeczypospolitej, rozwijało się w świetle reform
Komisji Edukacji Narodowej, które położyły
nacisk na studia przyrodnicze i fizyko-matema-
tyczne. Od końca XVIII w., po przyłączeniu
Białorusi do imperium rosyjskiego, rozpoczęła
się rusyfikacja systemu szkolnego; zgodnie
z instrukcją z 1864 r. nauczanie odbywało się
całkowicie w języku rosyjskim.
Na początku XX w. uaktywniła się walka
o odrodzenie szkolnictwa białoruskiego,
w 1906 r. wydano pierwszy elementarz biało-
ruski Karusia Kagańca. Po rewolucji paździer-
nikowej (1917) szybko rosła liczba szkół z bia-
łoruskim językiem nauczania i w 1920 r.liczba
szkół podstawowych osiągnęła 514, zaś gim-
nazjów i progimnazjów - 13. Po podziale ziem
białoruskich na podstawie pokoju ryskiego
(1921), w części zachodniej, która odłączyła
się do Polski, nauczanie szkolne rozwijało się
zgodnie z ogólnymi zasadami funkcjonowania
polskiego systemu szkolnego. We wschodniej
części (Białoruś Radziecka) tworzyła się sieć
szkół narodowych, były otwierane szkoły 4-let-
nie początkowe i 7-letnie. Od 1926 r. wprowa-
dza się szkoły II stopnia z 9-letnim, a od 1932 r.
z 1O-letnim okresem nauczania. Powszechnie
obowiązujące nauczanie obejmuje (od 1926 r.)
szkołę początkową, zaś od 1932 r. szkołę 7-
-letnią. W 1932/33 r. szkolnym 91,1 % wszyst-
kich szkół Białorusi Radzieckiej nauczało w ję-
zyku białoruskim, 252 szkoły (3,6%) w języku
polskim, 221 (3,1%) w żydowskim (jidysz), 99
szkół (1,4%) w języku rosyjskim, 22 w ukraiń-
skim, 17 w łotewskim, 12 w litewskim, 11 w nie-
mieckim i 1 szkoła w języku estońskim.
Na przełomie lat 1940-1950 nauczanie w ję-
zykach mniejszości narodowych było wstrzy-
mane. Prawie we wszystkich szkołach w mia-
stach Białorusi językiem wykładowym stał się
język rosyjski, zaś szkoły z wykładowym języ-
kiem białoruskim pozostały jedynie na wsi.
Działalność BSS opiera się na następują-
cych zasadach: 1) pierwszeństwo wartości
oqólnotudzkich; 2) kulturalno-narodowa pod-
stawa nauczania z jednoczesnym dołączeniem
do kultury światowej; 3) orientacja na świato-
wy poziom edukacji i osiągnięcie uznania za
granicą równoznaczności świadectw i dyplo-
mów nadawanych przez uczelnie Republiki
Białoruś; 4) humanizm i demokratyzm; 5) na-
kierowanie ekologiczne; 6) świecki charakter;
7) obowiązkowość podstawowego 10-letniego
nauczania; 8) poparcie dla talentu i uczono-
ści; 9) stworzenie warunków dla ujawnienia
i rozwoju zdolności osobowości; 10) sukcesyw-
ność i nierozerwalność nauczania; 11) jedność
nauczania i wychowania duchowego, moralne-
go i fizycznego doskonalenia osobowości; 12)
podniesienie roli rodziny w wychowaniu osobo-
wości, organiczna więź wzajemna i współdzia-
łanie wychowania rodzinnego i społecznego.
Podstawową jednostką strukturalną jest
szkoła ogólnokształcąca (państwowa, społecz-
na, prywatna). W latach 1990-2000 w Repu-
blice Białoruś funkcjonowały szkoły początko-
we (klasy 1-4), podstawowe (klasy 1-9), śred-
nie ogólnokształcące (klasy 1-11), szkoły
internaty, szkoły specjalne dla dzieci i młodzie-
ży niepełnosprawnej. licea, gimnazja, wieczo-
rowe (na zmianę) średnie ogólnokształcące
szkoły dla młodzieży pracującej. Ogółem
w
2001/2002
r.szkolnym białoruski system za-
wierał 4718 szkół ogólnokształcących, wśród
których 629 początkowych (13,3%),996 pod-
stawowych (21,1 %), 2773 średnich (58,8%),
92 gimnazja (1,9%), 25 licea (0,5%), 1 colle-
ge, 5 kompleksów ćwiczeniowych szkoła-col-
lege, 98 szkół specjalnych i szkół internatów
L i
t
e r a
t
u r a:
The White Papar on education and
training. Teaching and Jearning - Towards the Jearning
society,
European Communities, 1995, The Office for
Official Publications ol the EC. (red.)
E.
Cresson i P.Flynn,
wyd. polskie
Biała Księga Komisji Europejskiej na dro-
dze do uczącego się spoJeczaństwa,
WSP TWp, War-
szawa 1997.
BIAŁORUSKI SYSTEM SZKOLNY - od 1991 r.
realizowany w niepodległej Republice Białoruś
na podstawie
Konstytucji Republiki Białoruś
i ustawy O
edukacji w Republice Białoruś.
Do początków piśmiennictwa pierwotne ele-
menty oświaty na Białorusi opierały się na
zasadach i doświadczeniach pedagogiki ludo-
wej i przejawiały się przede wszystkim w krze-
wieniu etosu pracy i zdobywaniu wiedzy w za-
kresie uprawy roli, budownictwa, rzemiosł.
Wraz z nadejściem w X w. chrześcijaństwa na
ziemiach białoruskich rozpowszechnHo się pi-
śmiennictwo i księgarstwo starosłowiańskie.
Pierwsze szkoły tworzyły się w XI-XII w. przy
cerkwiach (kościołach) i klasztorach w Połoc-
ku, Turowie, Witebsku i innych miastach, gdzie
dzieci uczyły się według ksiąg cerkiewnych.
W XI w. przy szkole w Katedrze św. Zofii w Po-
łocku utworzono pierwszą na Białorusi biblio-
360
białoruski system szkolny
Biblia
361
dla dzieci i młodzieży niepelnosprawnej (2,1 %),
12 niepaństwowych (prywatnych i społecz-
nych) szkół ogólnokształcących z 1025 uczą-
cymi się (0,3%), 87 wieczorowych (na zmia-
nę) średnich ogólnokształcących szkół dla
młodzieży pracującej (1,8%). W sumie we
wszystkich ogólnokształcących szkołach Re-
publiki Białoruś w 2001/2002 r. szkolnym od-
bywało naukę 1488,9 tys. uczniów.
W kwietniu 1999 r. rząd Białorusi zatwier-
dził
Program rozwoju narodowego systemu
oświaty do 2010 r.
Zgodnie z nim rozpoczęto
realizację programu 1O-letniej obowiązkowej
szkoły podstawowej w miejsce dotychczaso-
wej 9-letniej i programu 12-letniej średniej szko-
ły zamiast 11-letniej. Absolwenci 10-letniej
szkoły podstawowej otrzymują świadectwo
zdobycia wykształcenia obowiązkowego, któ-
re nie uprawnia do nauki w uczelniach wy-
ższych. Szkolnictwo średnie (ponadpodstawo-
we) przewiduje kilka kierunków kontynuowa-
nia nauki: szkoły III stopnia (klasy 11-12);
średnie szkoły zawodowe (czas nauczania 2-
3 lata); technika (muzyczne, pedagogiczne itd.,
czas nauczania 3-4 lata); licea (odpowiadają
klasom 11-12 i również uprawniają do nauki
w uczelniach wyższych). Nauczanie w klasach
11-12 szkół średnich i liceach nie posiada pro-
gramu zunifikowanego i ma charakter profilo-
wany, co pozwala specjalizować naukę według
jednego
z następujących kierunków: przyrod-
niczo-matematycznego, humanistycznego,
technicznego, estetycznego, ogólnokształcą-
cego. Treść kształcenia dla każdego poziomu
określona jest Państwowym Standardem Edu-
kacyjnym. W 2001 r. powołany został Republi-
kański Instytut Kontroli Wiedzy, którego zada-
niem jest organizacja i przeprowadzanie tes-
towania pośród uczących dla ujawnienia
poziomu wiedzy we wszystkich dyscyplinach
szkolnych.
Językami oficjalnymi Republiki Białoruś są
języki białoruski i rosyjski, ich studiowanie jest
obowiązkowe we wszystkich typach szkół ogól-
nokształcących.
W 2001/2002 r. szkolnym 61,5% wszystkich
szkół ogólnokształcących Republiki nauczało
w języku białoruskim, 28,1 % - w rosyjskim,
10,3% szkół - w dwóch językach (białoruskim
i rosyjskim), w dwóch szkołach (w Grodnie i li-
dzie, 743 uczniów) nauczanie prowadzone
w języku polskim i w jednej szkole - w litew-
skim. Poza tym w 176 szkołach ogólnokształ-
cących naucza się jako przedmiotu języków
mniejszości narodowych: Polaków, Ukraińców,
Żydów, litwinów (w 2001/2002 r. szkolnym ję-
zyka polskiego uczyło się 8774 uczniów).
W 2001/2002 r. szkolnym w Białorusi dzia-
łało 148 państwowych i 8 niepaństwowych
(społecznych iprywatnych) techników z 155,4
tys. uczących się. W 248 szkołach zawodowych
(wszystkie państwowe) naukę odbierało 138,6
tys. osób, przy czym obecnie rozwijają się prze-
ważnie szkoły zawodowe z zakresu radioelek-
troniki, techniki komputerowej, usług i handlu.
Wdrażany jest program wielokierunkowego
kształcenia przyszłych robotników: 350 specjal-
ności, do których przygotowują w szkołach
zawodowych Białorusi będzie zintegrowane
i połączone. Blisko 70% absolwentów zdoby-
wa w okresie szkolenia dwie i więcej specjal-
ności. Podstawową tendencją staje się to, że
coraz większa liczba uczących się jednocze-
śnie ze zdobyciem kwalifikacji zawodowych
otrzymuje wykształcenie średnie. Stopniowo
system edukacji zawodowej przekształca się
w dwa nowe rodzaje uczelni: liceum zawodo-
we i college zawodowo-techniczny.
Przygotowanie nauczycieli dla BSS dokonu-
je się na uczelniach wyższych, wśród których
w
2001/2002
r. szkolnym działało 7 uniwersy-
tetów, 2 uniwersytety pedagogiczne, uniwer-
sytet języków obcych, uniwersytet kultury, wy-
ższa szkoła pedagogiczna, akademia sztuki,
akademia muzyki z ogólną liczbą 100,2 tys.
studentów (w 2001 r. wyższe szkoły przygoto-
wywały 13,9 tys. nauczycieli); w 52 technikach
pedagogicznych uczy się ok. 70 tys. wycho-
wanków, w 20 technikach muzycznych i pla-
stycznych 7,5 tys. Wbrew temu, że na przeło-
mie lat 1990-2000 Białoruś doświadczyła
kryzysu demograficznego, spowodowanego
zmniejszeniem liczby urodzeń, ilość nauczy-
cieli szkół ogólnokształcących zwiększyła się
z 123,2 tys. w 1990/1991 r. szkolnym do 147,8
tys. w 2001/2002 r. szkolnym i teraz na jedne-
go nauczyciela wypada przeciętnie 10 uczniów.
81,3% wszystkich nauczycieli szkolnych posia-
da wykształcenie wyższe, 2,3% - niedokoń-
czone wyższe, 15,8% - średnie zawodowe,
0,6% - średnie ogólnokształcące. Poza tym
w szkołach zatrudnionych jest 1,8 tys. psyche-
logów szkolnych i 2,5 tys. pedagogów społecz-
nych.
W
rozwoju
szkolnictwa w ciągu lat 1990-
2000 ujawniło się sporo trudności. Zaostrzają
się sprzeczności między niezbędnością grun-
townych, jakościowych przekształceń w treści
materialnej szkolnictwa a
nadzwyczaj
niesprzy-
jającymi
warunkami ekonomicznymi. Szkolnic-
two otrzymuje z budżetu państwa zaledwie 60-
70% niezbędnych środków. Poziom wydatków
na potrzeby szkolnictwa nie przewyższa 7%
wbrew temu, że w ustawie O
edukacji w Re-
publice Białoruś
określona stopa finansowania
wynosi nie mniej niż 10%. Praca pedagogicz-
na traci swój prestiż, w szkołach brakuje na-
uczycieli języków obcych, fizyki, muzyki. 86%
nauczycieli szkolnych Białorusi
jest
niezado-
wolonych ze swojej płacy, która w 2001 r. wy-
nosiła przeciętnie 109,7 tys. rubli białoruskich
na miesiąc (78 dolarów USA). Co rok blisko
50% absolwentów szkół wyższych i techników
pedagogicznych nie przybywa do szkoły zgod-
nie z przydziałem, lecz wybiera pracę w struk-
turach komercyjnych.
Ujemny wpływ na funkcjonowanie systemu
szkolnictwa wywierają skutki awarii elektrowni
atomowej w Czarnobylu, od której ucierpiało
ponad 500 tys. dzieci, które były zmuszone
mieszkać i uczyć się na terenach skażonych,
a blisko 2 tys. uczniów w wyniku oddziaływa-
nia promieniowania zostało inwalidami. Dla
uzdrowienia poszkodowanych w Białorusi
utworzono sieć ośrodków rehabilitacyjno-zdro-
wotnych, w których organizowany jest proces
kształcenia i wychowania. W 2001 r. kosztem
budżetu w Białorusi kurację rehabilitacji zdro-
wia odbyło ponad 235 tys. uczniów. Nieodpłat-
nej pomocy w leczeniu i rehabilitacji uczniów
- .czarnobylców" udzielają również liczne kra-
je zagraniczne (wśród nich Polska), które co-
rocznie
przyjmują
na leczenie blisko 40 tys.
białoruskich dzieci.
mujących zarówno treść pozytywną, a więc
wychowywanie i kształcenie, jak i negatywną
- napominanie i karanie. Analogiczną treść ma
drugi termin hebrajski odnoszący się do pro-
cesu wychowania -
miJsar.
Greckim odpowied-
nikiem tych terminów jest
paideuo,
"wychowy-
wać", "kształcić", a rzeczownik
paideia
to wy-
chowywanie i kształcenie oraz wynik tych
działań: kultura umysłowa, wiedza, wykształ-
cenie.
Dziecko w Biblii. W Biblii nie ma żadnego
śladu lęku przed dzieckiem, nie zawiera też
ona wyraźnych śladów antykoncepcji. Toteż
gdy dziecko przychodziło na świat, w każdej
rodzinie żydowskiej panowała wielka radość,
w której partycypowali także dalsi członkowie
rodziny i sąsiedzi. Ojciec nie mógł być obecny
przy urodzeniu dziecka; jego pierwszy kontakt
z dzieckiem polegał na tym, że brał niemowlę
na kolana, co stanowiło urzędowy akt uznania
dziecka jako członka rodziny i stwierdzenie
jego
prawego pochodzenia.
Biblia nie omawia problemu medycznych
aspektów porodu, w niektórych tekstach mówi
się jednak o niebezpieczeństwach grożących
matce ciężarnej i rodzącej (Księga Tobiasza
4, 3-4) oraz o przypadkach śmierci matek izra-
elskich przy rodzeniu dziecka (Księga Rodza-
ju
35,16-19).
W pierwszych tygodniach życia dziecka, we-
dług Nowego Testamentu (Ewangelia Łukasza
1,59; 2,21) w ósmym dniu po narodzeniu, otrzy-
mywało ono imię. Wybór imienia był bardzo
ważny; dla Żydów bowiem imię nie było jakimś
określeniem konwencjonalnym, lecz stanowi-
ło w ich mniemaniu istotny składnik osobowo-
ści, a nawet wpływało na losy życiowe danej
osoby. Wybór imienia bywał zazwyczaj uzgad-
niany między rodzicami, Biblia przytacza bo-
wiem wiele przykładów, w których imiona dzie-
ciom nadają zarówno matka, jak i ojciec. Przed-
stawia też takie przypadki, w których ojcowie
zmieniają imię wybrane przez matkę (Księga
Rodzaju 35,18).
Nadanie imienia dziecku w przypadku chłop-
ców bylo połączone z obrzędem obrzezania.
Należało go dopełnić ósmego dnia po urodze-
niu. Sens tego obrzędu polegał na tym, że
włączał on młodego Izraelitę do społeczności
narodowej. Zaniechanie rytuału, czy tylko wsty-
dzenie się go, uchodziło za niegodziwość
Siergiej Jackiewicz
BIBLIA - myśl wychowawcza - podstawo-
wy termin hebrajski określający proces wycho-
wawczy:
jasar
oznacza: wychowywać, kształ-
cić, karcić. Treściowo odpowiada on łacińskie-
mu terminowi
educatio (educare),
który
oznacza ogól procesów wychowawczych obej-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
358
białoruski system szkolny
białoruski system szkolny
359
Nowe kwalifikacje zawodowe są związane
ze znajomością języków obcych i kompeten-
cjami w zakresie informatyki. Do kluczowych
kompetencji ludzi, zdefiniowanych przez Radę
Europy zaliczono kompetencje polityczne
i społeczne, kompetencje odnoszące się do
życia w społeczeństwie wielokulturowym, bie-
głość w komunikowaniu się, umiejętność ucze-
nia się przez całe życie oraz kompetencje
związane z narodzinami "społeczeństwa infor-
macji". Chodzi w tym przypadku o sprawność
w posługiwaniu się techniką informacyjną, ro-
zumieniem jej zastosowań, silnych i słabych
stron, a także zdolność krytycznego sądu
wobec informacji rozpowszechnianej przez
mass media i agencje reklamowe.
Przegląd przemian wskazuje na miejsce
i znaczenie trzeciej rewolucji społecznej, któ-
rej głównymi produktami są: informacja, idee
i usługi niematerialne, a symbolem jest kom-
puter. Jednocześnie wiedza staje się najważ-
niejszym surowcem. Jej istotą jest technolo-
gia informacyjna, rozumiana jako zespół środ-
ków (czyli urządzeń takich, jak komputery
i sieci komputerowe) i narzędzi (w tym opro-
gramowanie), jak również technologie, które
służą wszechstronnemu posługiwaniu się in-
formacją (s. 21-22).
Autorzy
Białej Księgi
twierdzą, że "w nowo-
czesnym społeczeństwie europejskim trzy obo-
wiązki, a mianowicie integracja społeczna, roz-
wój przydatności do zatrudnienia i rozwój oso-
bisty są integralne. Nie mogą one pozostawać
w sprzeczności, wręcz przeciwne, należy je
połączyć. Bogactwo Europy, głębia jej kultury,
możliwości, jakie posiadają przedsiębiorstwa
i instytucje, wszystko to powinno pozwolić na
przekazywanie fundamentalnych wartości
i przygotowanie do zatrudnienia" (s. 19).
We wnioskach zapisano m.in.: "Świat prze-
chodzi obecnie okres głębokich zmian. Wszyst-
ko wskazuje, że społeczeństwo europejskie,
tak jak inne, wchodzi w nowy wiek, bez wąt-
pienia bardziej aktywny i bardziej nieprzewi-
dywalny niż poprzednie" (s. 77). "Właśnie w Eu-
ropie powstanie społeczeństwa postępu, zdol-
ne jednocześnie modyfikować naturę rzeczy na
szczeblu planetarnym i zachować pełną świa-
domość samego siebie" (s. 78). "Kształcenie
i doskonalenie zapewniają punkt odniesienia
konieczny do afirmacji całej tożsamości indy-
widualnej i zbiorowej, pozwalając jednocześnie
na postęp w dziedzinie technologii i wiedzy"
(s. 78). "Powstanie społeczeństwa postępu ...
zostanie osiągnięte gdy stworzymy, najszyb-
ciej jak to możliwe europejskie społeczeństwo
uczące się" (s. 78).
Analizy prowadzone w Białej Księdze zostały
wzbogacone o wspomniane już załączniki,
w których znajdują się m.in. informacje doty-
czące:
- w załączniku pierwszym - kilka danych
i liczb dotyczących edukacji w UE;
- w drugim - przykłady programów Wspól-
noty w dziedzinie kształcenia i doskonalenia:
1) Erazmus; 2) Socrates; 3) Leonardo; 4) Za-
stosowania telematyczne;
- w trzecim - model edukacyjny Alyat
Hanoar; -
- w czwartym - doświadczenie
accelerated
schools
(szkół przyspieszonych. edukacji
w Stanach Zjednoczonych);
- w piątym - statystyka i wykresy.
Józef Bednarek
tekę, Najbardziej znani białoruscy krzewicie-
le oświaty i pedagodzy z tego okresu to Efro-
sinija Połocka (1101-1167) i Kiriła Turowski
(1113-1190).
W XIII w. piśmienność rozszerzyło się wśród
obywateli miast, rzemieślników, kupców, a w
XIV-XV
w. zaczęto praktykować otwieranie
szkół przy majątkach feudalnych.
Obok języka cerkiewnosłowiańskiego coraz
większą rolę w nauczaniu odgrywał język sta-
robiałoruski, który od
XIV
w. występował jako
samodzielny system literacko-piśmienny.
W
XVI
w. i w pierwszej połowie
XVII
w. na
terenie Białorusi rozszerzyła się sieć szkół pro-
testanckich, powstały pierwsze drukarnie. Od
końca
XVI
w. bractwa prawosławne tworzyły
tzw.
szkoły brackie
(Mohylew, 1590; Brześć,
1591; Mińsk, 1612 itd.). Liczni nauczyciele tych
szkół stali się autorami podręczników (Stefan
i Lawrentij Zizanii, Meletij Smotricki, Simeon
Połocki i inni). W II połowie
XVI -
pocz. XIX w.
powszechne stają się katolickie (głównie jezu-
ickie) i unickie uczelnie. W latach 1773-1794
szkolnictwo na terenie Białorusi, jak i w całej
Rzeczypospolitej, rozwijało się w świetle reform
Komisji Edukacji Narodowej, które położyły
nacisk na studia przyrodnicze i fizyko-matema-
tyczne. Od końca XVIII w., po przyłączeniu
Białorusi do imperium rosyjskiego, rozpoczęła
się rusyfikacja systemu szkolnego; zgodnie
z instrukcją z 1864 r. nauczanie odbywało się
całkowicie w języku rosyjskim.
Na początku XX w. uaktywniła się walka
o odrodzenie szkolnictwa białoruskiego,
w 1906 r. wydano pierwszy elementarz biało-
ruski Karusia Kagańca. Po rewolucji paździer-
nikowej (1917) szybko rosła liczba szkół z bia-
łoruskim językiem nauczania i w 1920 r.liczba
szkół podstawowych osiągnęła 514, zaś gim-
nazjów i progimnazjów - 13. Po podziale ziem
białoruskich na podstawie pokoju ryskiego
(1921), w części zachodniej, która odłączyła
się do Polski, nauczanie szkolne rozwijało się
zgodnie z ogólnymi zasadami funkcjonowania
polskiego systemu szkolnego. We wschodniej
części (Białoruś Radziecka) tworzyła się sieć
szkół narodowych, były otwierane szkoły 4-let-
nie początkowe i 7-letnie. Od 1926 r. wprowa-
dza się szkoły II stopnia z 9-letnim, a od 1932 r.
z 1O-letnim okresem nauczania. Powszechnie
obowiązujące nauczanie obejmuje (od 1926 r.)
szkołę początkową, zaś od 1932 r. szkołę 7-
-letnią. W 1932/33 r. szkolnym 91,1 % wszyst-
kich szkół Białorusi Radzieckiej nauczało w ję-
zyku białoruskim, 252 szkoły (3,6%) w języku
polskim, 221 (3,1%) w żydowskim (jidysz), 99
szkół (1,4%) w języku rosyjskim, 22 w ukraiń-
skim, 17 w łotewskim, 12 w litewskim, 11 w nie-
mieckim i 1 szkoła w języku estońskim.
Na przełomie lat 1940-1950 nauczanie w ję-
zykach mniejszości narodowych było wstrzy-
mane. Prawie we wszystkich szkołach w mia-
stach Białorusi językiem wykładowym stał się
język rosyjski, zaś szkoły z wykładowym języ-
kiem białoruskim pozostały jedynie na wsi.
Działalność BSS opiera się na następują-
cych zasadach: 1) pierwszeństwo wartości
oqólnotudzkich; 2) kulturalno-narodowa pod-
stawa nauczania z jednoczesnym dołączeniem
do kultury światowej; 3) orientacja na świato-
wy poziom edukacji i osiągnięcie uznania za
granicą równoznaczności świadectw i dyplo-
mów nadawanych przez uczelnie Republiki
Białoruś; 4) humanizm i demokratyzm; 5) na-
kierowanie ekologiczne; 6) świecki charakter;
7) obowiązkowość podstawowego 10-letniego
nauczania; 8) poparcie dla talentu i uczono-
ści; 9) stworzenie warunków dla ujawnienia
i rozwoju zdolności osobowości; 10) sukcesyw-
ność i nierozerwalność nauczania; 11) jedność
nauczania i wychowania duchowego, moralne-
go i fizycznego doskonalenia osobowości; 12)
podniesienie roli rodziny w wychowaniu osobo-
wości, organiczna więź wzajemna i współdzia-
łanie wychowania rodzinnego i społecznego.
Podstawową jednostką strukturalną jest
szkoła ogólnokształcąca (państwowa, społecz-
na, prywatna). W latach 1990-2000 w Repu-
blice Białoruś funkcjonowały szkoły początko-
we (klasy 1-4), podstawowe (klasy 1-9), śred-
nie ogólnokształcące (klasy 1-11), szkoły
internaty, szkoły specjalne dla dzieci i młodzie-
ży niepełnosprawnej. licea, gimnazja, wieczo-
rowe (na zmianę) średnie ogólnokształcące
szkoły dla młodzieży pracującej. Ogółem
w
2001/2002
r.szkolnym białoruski system za-
wierał 4718 szkół ogólnokształcących, wśród
których 629 początkowych (13,3%),996 pod-
stawowych (21,1 %), 2773 średnich (58,8%),
92 gimnazja (1,9%), 25 licea (0,5%), 1 colle-
ge, 5 kompleksów ćwiczeniowych szkoła-col-
lege, 98 szkół specjalnych i szkół internatów
L i
t
e r a
t
u r a:
The White Papar on education and
training. Teaching and Jearning - Towards the Jearning
society,
European Communities, 1995, The Office for
Official Publications ol the EC. (red.)
E.
Cresson i P.Flynn,
wyd. polskie
Biała Księga Komisji Europejskiej na dro-
dze do uczącego się spoJeczaństwa,
WSP TWp, War-
szawa 1997.
BIAŁORUSKI SYSTEM SZKOLNY - od 1991 r.
realizowany w niepodległej Republice Białoruś
na podstawie
Konstytucji Republiki Białoruś
i ustawy O
edukacji w Republice Białoruś.
Do początków piśmiennictwa pierwotne ele-
menty oświaty na Białorusi opierały się na
zasadach i doświadczeniach pedagogiki ludo-
wej i przejawiały się przede wszystkim w krze-
wieniu etosu pracy i zdobywaniu wiedzy w za-
kresie uprawy roli, budownictwa, rzemiosł.
Wraz z nadejściem w X w. chrześcijaństwa na
ziemiach białoruskich rozpowszechnHo się pi-
śmiennictwo i księgarstwo starosłowiańskie.
Pierwsze szkoły tworzyły się w XI-XII w. przy
cerkwiach (kościołach) i klasztorach w Połoc-
ku, Turowie, Witebsku i innych miastach, gdzie
dzieci uczyły się według ksiąg cerkiewnych.
W XI w. przy szkole w Katedrze św. Zofii w Po-
łocku utworzono pierwszą na Białorusi biblio-
360
białoruski system szkolny
Biblia
361
dla dzieci i młodzieży niepelnosprawnej (2,1 %),
12 niepaństwowych (prywatnych i społecz-
nych) szkół ogólnokształcących z 1025 uczą-
cymi się (0,3%), 87 wieczorowych (na zmia-
nę) średnich ogólnokształcących szkół dla
młodzieży pracującej (1,8%). W sumie we
wszystkich ogólnokształcących szkołach Re-
publiki Białoruś w 2001/2002 r. szkolnym od-
bywało naukę 1488,9 tys. uczniów.
W kwietniu 1999 r. rząd Białorusi zatwier-
dził
Program rozwoju narodowego systemu
oświaty do 2010 r.
Zgodnie z nim rozpoczęto
realizację programu 1O-letniej obowiązkowej
szkoły podstawowej w miejsce dotychczaso-
wej 9-letniej i programu 12-letniej średniej szko-
ły zamiast 11-letniej. Absolwenci 10-letniej
szkoły podstawowej otrzymują świadectwo
zdobycia wykształcenia obowiązkowego, któ-
re nie uprawnia do nauki w uczelniach wy-
ższych. Szkolnictwo średnie (ponadpodstawo-
we) przewiduje kilka kierunków kontynuowa-
nia nauki: szkoły III stopnia (klasy 11-12);
średnie szkoły zawodowe (czas nauczania 2-
3 lata); technika (muzyczne, pedagogiczne itd.,
czas nauczania 3-4 lata); licea (odpowiadają
klasom 11-12 i również uprawniają do nauki
w uczelniach wyższych). Nauczanie w klasach
11-12 szkół średnich i liceach nie posiada pro-
gramu zunifikowanego i ma charakter profilo-
wany, co pozwala specjalizować naukę według
jednego
z następujących kierunków: przyrod-
niczo-matematycznego, humanistycznego,
technicznego, estetycznego, ogólnokształcą-
cego. Treść kształcenia dla każdego poziomu
określona jest Państwowym Standardem Edu-
kacyjnym. W 2001 r. powołany został Republi-
kański Instytut Kontroli Wiedzy, którego zada-
niem jest organizacja i przeprowadzanie tes-
towania pośród uczących dla ujawnienia
poziomu wiedzy we wszystkich dyscyplinach
szkolnych.
Językami oficjalnymi Republiki Białoruś są
języki białoruski i rosyjski, ich studiowanie jest
obowiązkowe we wszystkich typach szkół ogól-
nokształcących.
W 2001/2002 r. szkolnym 61,5% wszystkich
szkół ogólnokształcących Republiki nauczało
w języku białoruskim, 28,1 % - w rosyjskim,
10,3% szkół - w dwóch językach (białoruskim
i rosyjskim), w dwóch szkołach (w Grodnie i li-
dzie, 743 uczniów) nauczanie prowadzone
w języku polskim i w jednej szkole - w litew-
skim. Poza tym w 176 szkołach ogólnokształ-
cących naucza się jako przedmiotu języków
mniejszości narodowych: Polaków, Ukraińców,
Żydów, litwinów (w 2001/2002 r. szkolnym ję-
zyka polskiego uczyło się 8774 uczniów).
W 2001/2002 r. szkolnym w Białorusi dzia-
łało 148 państwowych i 8 niepaństwowych
(społecznych iprywatnych) techników z 155,4
tys. uczących się. W 248 szkołach zawodowych
(wszystkie państwowe) naukę odbierało 138,6
tys. osób, przy czym obecnie rozwijają się prze-
ważnie szkoły zawodowe z zakresu radioelek-
troniki, techniki komputerowej, usług i handlu.
Wdrażany jest program wielokierunkowego
kształcenia przyszłych robotników: 350 specjal-
ności, do których przygotowują w szkołach
zawodowych Białorusi będzie zintegrowane
i połączone. Blisko 70% absolwentów zdoby-
wa w okresie szkolenia dwie i więcej specjal-
ności. Podstawową tendencją staje się to, że
coraz większa liczba uczących się jednocze-
śnie ze zdobyciem kwalifikacji zawodowych
otrzymuje wykształcenie średnie. Stopniowo
system edukacji zawodowej przekształca się
w dwa nowe rodzaje uczelni: liceum zawodo-
we i college zawodowo-techniczny.
Przygotowanie nauczycieli dla BSS dokonu-
je się na uczelniach wyższych, wśród których
w
2001/2002
r. szkolnym działało 7 uniwersy-
tetów, 2 uniwersytety pedagogiczne, uniwer-
sytet języków obcych, uniwersytet kultury, wy-
ższa szkoła pedagogiczna, akademia sztuki,
akademia muzyki z ogólną liczbą 100,2 tys.
studentów (w 2001 r. wyższe szkoły przygoto-
wywały 13,9 tys. nauczycieli); w 52 technikach
pedagogicznych uczy się ok. 70 tys. wycho-
wanków, w 20 technikach muzycznych i pla-
stycznych 7,5 tys. Wbrew temu, że na przeło-
mie lat 1990-2000 Białoruś doświadczyła
kryzysu demograficznego, spowodowanego
zmniejszeniem liczby urodzeń, ilość nauczy-
cieli szkół ogólnokształcących zwiększyła się
z 123,2 tys. w 1990/1991 r. szkolnym do 147,8
tys. w 2001/2002 r. szkolnym i teraz na jedne-
go nauczyciela wypada przeciętnie 10 uczniów.
81,3% wszystkich nauczycieli szkolnych posia-
da wykształcenie wyższe, 2,3% - niedokoń-
czone wyższe, 15,8% - średnie zawodowe,
0,6% - średnie ogólnokształcące. Poza tym
w szkołach zatrudnionych jest 1,8 tys. psyche-
logów szkolnych i 2,5 tys. pedagogów społecz-
nych.
W
rozwoju
szkolnictwa w ciągu lat 1990-
2000 ujawniło się sporo trudności. Zaostrzają
się sprzeczności między niezbędnością grun-
townych, jakościowych przekształceń w treści
materialnej szkolnictwa a
nadzwyczaj
niesprzy-
jającymi
warunkami ekonomicznymi. Szkolnic-
two otrzymuje z budżetu państwa zaledwie 60-
70% niezbędnych środków. Poziom wydatków
na potrzeby szkolnictwa nie przewyższa 7%
wbrew temu, że w ustawie O
edukacji w Re-
publice Białoruś
określona stopa finansowania
wynosi nie mniej niż 10%. Praca pedagogicz-
na traci swój prestiż, w szkołach brakuje na-
uczycieli języków obcych, fizyki, muzyki. 86%
nauczycieli szkolnych Białorusi
jest
niezado-
wolonych ze swojej płacy, która w 2001 r. wy-
nosiła przeciętnie 109,7 tys. rubli białoruskich
na miesiąc (78 dolarów USA). Co rok blisko
50% absolwentów szkół wyższych i techników
pedagogicznych nie przybywa do szkoły zgod-
nie z przydziałem, lecz wybiera pracę w struk-
turach komercyjnych.
Ujemny wpływ na funkcjonowanie systemu
szkolnictwa wywierają skutki awarii elektrowni
atomowej w Czarnobylu, od której ucierpiało
ponad 500 tys. dzieci, które były zmuszone
mieszkać i uczyć się na terenach skażonych,
a blisko 2 tys. uczniów w wyniku oddziaływa-
nia promieniowania zostało inwalidami. Dla
uzdrowienia poszkodowanych w Białorusi
utworzono sieć ośrodków rehabilitacyjno-zdro-
wotnych, w których organizowany jest proces
kształcenia i wychowania. W 2001 r. kosztem
budżetu w Białorusi kurację rehabilitacji zdro-
wia odbyło ponad 235 tys. uczniów. Nieodpłat-
nej pomocy w leczeniu i rehabilitacji uczniów
- .czarnobylców" udzielają również liczne kra-
je zagraniczne (wśród nich Polska), które co-
rocznie
przyjmują
na leczenie blisko 40 tys.
białoruskich dzieci.
mujących zarówno treść pozytywną, a więc
wychowywanie i kształcenie, jak i negatywną
- napominanie i karanie. Analogiczną treść ma
drugi termin hebrajski odnoszący się do pro-
cesu wychowania -
miJsar.
Greckim odpowied-
nikiem tych terminów jest
paideuo,
"wychowy-
wać", "kształcić", a rzeczownik
paideia
to wy-
chowywanie i kształcenie oraz wynik tych
działań: kultura umysłowa, wiedza, wykształ-
cenie.
Dziecko w Biblii. W Biblii nie ma żadnego
śladu lęku przed dzieckiem, nie zawiera też
ona wyraźnych śladów antykoncepcji. Toteż
gdy dziecko przychodziło na świat, w każdej
rodzinie żydowskiej panowała wielka radość,
w której partycypowali także dalsi członkowie
rodziny i sąsiedzi. Ojciec nie mógł być obecny
przy urodzeniu dziecka; jego pierwszy kontakt
z dzieckiem polegał na tym, że brał niemowlę
na kolana, co stanowiło urzędowy akt uznania
dziecka jako członka rodziny i stwierdzenie
jego
prawego pochodzenia.
Biblia nie omawia problemu medycznych
aspektów porodu, w niektórych tekstach mówi
się jednak o niebezpieczeństwach grożących
matce ciężarnej i rodzącej (Księga Tobiasza
4, 3-4) oraz o przypadkach śmierci matek izra-
elskich przy rodzeniu dziecka (Księga Rodza-
ju
35,16-19).
W pierwszych tygodniach życia dziecka, we-
dług Nowego Testamentu (Ewangelia Łukasza
1,59; 2,21) w ósmym dniu po narodzeniu, otrzy-
mywało ono imię. Wybór imienia był bardzo
ważny; dla Żydów bowiem imię nie było jakimś
określeniem konwencjonalnym, lecz stanowi-
ło w ich mniemaniu istotny składnik osobowo-
ści, a nawet wpływało na losy życiowe danej
osoby. Wybór imienia bywał zazwyczaj uzgad-
niany między rodzicami, Biblia przytacza bo-
wiem wiele przykładów, w których imiona dzie-
ciom nadają zarówno matka, jak i ojciec. Przed-
stawia też takie przypadki, w których ojcowie
zmieniają imię wybrane przez matkę (Księga
Rodzaju 35,18).
Nadanie imienia dziecku w przypadku chłop-
ców bylo połączone z obrzędem obrzezania.
Należało go dopełnić ósmego dnia po urodze-
niu. Sens tego obrzędu polegał na tym, że
włączał on młodego Izraelitę do społeczności
narodowej. Zaniechanie rytuału, czy tylko wsty-
dzenie się go, uchodziło za niegodziwość
Siergiej Jackiewicz
BIBLIA - myśl wychowawcza - podstawo-
wy termin hebrajski określający proces wycho-
wawczy:
jasar
oznacza: wychowywać, kształ-
cić, karcić. Treściowo odpowiada on łacińskie-
mu terminowi
educatio (educare),
który
oznacza ogól procesów wychowawczych obej-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]