Biblia (prorockie, R03S02
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
WIEDZA O BIBLII
Wersja 1.3
CZĘŚĆ I. WIADOMOŚCI OGÓLNE O PIŚMIE ŚWIĘTYM
I. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O PIŚMIE ŚWIĘTYM
1. Pismo Święte – definicja
Biblia
– (gr. biblos – zapisana karta, zwój księga) zbiór ksiąg ST i NT, które stanowią kanon biblijny.
Treścią Biblii są dzieje zbawienia ludzi przez Boga.
Pojecie Pisma Świętego wprowadził w IVw św. Atanazy. Łaciński zapis
Scriptura Sacra
Od tego czasu to pojecie stało się w Kościele podstawowym określeniem tej Księgi.
Pismo święte
– objawione słowo Boże; dzieje i orędzie zbawienia utrwalone przez świętych autorów na
piśmie pod natchnieniem Ducha Świętego.
2. Pojęcie Objawienia
Objawienie
– ukazanie się Boga ludziom i ofiarowanie im siebie samego oraz odwiecznych zamiarów
swej woli dotyczących ich zbawienia, aby uczynić ich uczestnikami Bożych dobrodziejstw.
Objawienie zawarte w Piśmie świętym to objawienie nadprzyrodzone – Bóg udziela człowiekowi
pomocy w przyjęciu tego objawienia, gdyż przekracza ono możliwości ludzkiego rozumu (łaska). Jest to
objawienie historyczne, dokonało się etapami. Jego pełnią jest Osoba Jezusa Chrystusa (Hbr 1, 1-2). Ma
charakter publiczny i społeczny. Zakończyło się ze śmiercią ostatniego z Apostołów.
3. Autorstwo Pisma Świętego
Autorstwo ksiąg Pisma świętego
– Badając tekst można wyodrębnić wiele form literackich (różne
rodzaje: proza, poezja i gatunki literackie np.: poemat epicki, opowiadanie prozatorskie, traktat
filozoficzny, hymn liturgiczny itp.), różne style oraz wiele warstw redakcji (kolejni redaktorzy).
Wskazuje to na wielość autorów. Nawet księgi podające informacje o swym autorze zawierają nieraz
fragmenty dopisane lub poprawione przez kogoś innego. Wszyscy ci autorzy i redaktorzy uznawani są za
autorów natchnionych.
Natchnienie
– prawdy objawione przez Boga i zawarte w księgach ST i NT spisane zostały
pod natchnieniem Ducha Świętego i Boga mają za autora.(por. J 20, 31; 2Tm 3, 16; 2P 1, 19-21; 3, 15n),
dlatego należy stwierdzić, ze księgi Pisma w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z Jego
woli została przekazana dla naszego zbawienia.
Hagiografowie (święci autorzy)
– pisarze, których Bóg wybrał, by używając własnych umiejętności i sił
napisali święte księgi i którymi posłużył się, tak aby działając w nich i przez nich, to wszystko i tylko to,
co sam chciał, przekazali na piśmie jako prawdziwi autorzy.
4. Prawda w Biblii
Prawda w Biblii
–
Pismo św. zawiera przede wszystkim prawdę religijną, jest dziełem teologicznym, a
nie historycznym w dzisiejszym rozumieniu. Wydarzenia zapisane w Biblii są prawdziwe, ale ich opisy
zawsze zawierają element teologicznego komentarza (fakt + interpretacja).
II. KANON PISMA ŚWIĘTEGO
Wiedza o Biblii
1
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
1. Kanon Pisma Świętego
Kanon
–
zbiór natchnionych przez Boga ksiąg, przyjętych przez Kościół i uznanych przezeń za
nieomylną regułę wiary i moralności z racji ich Boskiego pochodzenia. Obejmuje 46 ksiąg ST i
27 ksiąg NT.
2. Historia kształtowania się kanonu
Kanon Pisma świętego kształtował się przez wiele lat. Już od samego początku Kościół posiadał
kanon natchnionego Pisma – Stary Testament w wersji znanej dzisiaj. Przyjmuje się
powszechnie, że w początkach III w. kanon Nowego Testamentu obejmował większość - jeżeli
nie wszystkie - ksiąg kanonicznych. Na Soborze Trydenckim w 1545-63 r. potwierdzono
oficjalnie zbiór ksiąg natchnionych.
3. Budowa kanonu
Pismo Święte dzielimy na ST i NT
Pismo święte Starego Testamentu dzielimy tradycyjnie na:
księgi historyczne:
Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd, Ne, Tb,
Jdt, Est, 1-2 Mch;
księgi dydaktyczne (pouczające, mądrościowe):
Hi, Ps, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr;
księgi prorockie:
prorocy więksi
Iz, Jr, Lm, Ba, Ez, Dn;
prorocy mniejsi:
Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za, Ml.
W skład Nowego Testamentu wchodzą:
Ewangelie
: Mk, Mt, Łk, J
Dzieje Apostolskie
,
Listy
:
Corpus Paulinum
(Listy Pawłowe):Rz, 1Kor, 2Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1Tes, 2Tes,
1Tm, 2Tm, Tt, Flm.
Listy powszechne
: Jk, 1P, 2P, 1J, 2J, 3J, Jud, , Hbr.
Apokalipsa
4. Księgi niekanoniczne
Księgi deuterokanoniczne
–
są to księgi Pisma świętego odrzucone przez rabinów żydowskich w
90 r. po Chr., a przyjęte przez chrześcijan. Ksiąg tych nie uznają również protestanci.
Są to księgi: Tobiasza, Judyty, Mądrości, Syracha, Barucha, 1 i 2 Machabejska.
Apokryfy
– pisma żydowskie i chrześcijańskie, które roszczą sobie prawo do Boskiego autorstwa,
nie są jednak w rzeczywistości natchnionym pismem.
III. JĘZYKI I PRZEKŁADY BIBLII
1. Języki oryginalne
Biblia była pisana w języku hebrajskim (prawie cały Stary Testament) i greckim (cały Nowy Testament
oraz Księga Syracha), a niektóre jej fragmenty (m.in. Ezd 4,7-6,18 i Dn 2,4-7,28) - w aramejskim.
Były to języki, jakimi mówili na co dzień natchnieni przez Boga Autorzy Biblii. Ludzie ci używali do
przekazywania otrzymanego Objawienia pojęć, przy pomocy których postrzegali świat, w którym żyli.
Dlatego dzisiaj musimy tłumaczyć ich język na język współczesny nie tylko w znaczeniu technicznego
przekładu, ale też objaśniając znaczenie wielu słów i pojęć.
Wiedza o Biblii
2
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
2. Przekłady
Septuaginata (LXX)
zwana „Przekładem Siedemdziesięciu”, przekład ST na język grecki. Powstał w III
w przed Chr., wśród Żydów mieszkających w diasporze.
Wulgata
jest przekładem Pisma Świętego na łacinę (głównie z języków oryginalnych). Przekładu
dokonał św. Hieronim w latach 390-405 po Chrystusie. W ciągu następnych stuleci ten przekład zdobył
sobie pozycje "oficjalnego" przekładu w Kościele Zachodnim (i jest nim do dzisiaj). Wulgata była
pierwszą wydrukowana książką (1456, Gutenberg). W XVI wieku Sobór Trydencki potwierdził, że jest to
autentyczna wersja Bożego Słowa. Do czasu publikacji encykliki "Divino afflante Spiritu" (1943)
Wulgata stanowiła podstawę katolickich przekładów Biblii.
Ważniejsze przekłady na j. polski:
Biblia królowej Zofii
– pierwszy całościowy przekład ST na język polski (XVw).
Biblia Jakuba Wujka
– pierwszy, katolicki, całościowy przekład PŚ na język polski (XVIw).
Biblia Tysiąclecia
– przekład PŚ na język polski, pod redakcją benedyktynów Tynieckich, wydany w
1965r. Przekład ten do dziś używany jest w liturgii kościoła w Polsce.
IV. CHRONOLOGIA BIBLIJNA
Epoka nomadyczna
1800-1200 a Ch.
ok. 1800
Powołanie Abrahama.
ok. 1700
Patriarcha Jakub (Izrael).
ok. 1250
Exodus – wyjście Izraelitów pod wodzą Mojżesza z Egiptu. „Czterdziestoletnia”
wędrówka przez pustynię.
ok. 1225
Nadanie prawa na Synaju.
ok. 1220
Wejście do ziemi Kanaan pod wodzą Jozuego.
Epoka sędziów
1200-1040 a Ch.
ok. 1050
Działalność Helego i Samuela
Epoka królów
1040-587/6 a Ch.
ok. 1040-1010 Saul.
ok. 1010-970
Dawid:
1005-1000 zdobywa Jerozolimę;
998 obejmuje władzę nad całym Izraelem.
Salomon. Budowa świątyni w Jerozolimie. Koniec podboju ziemi Kanaan.
929
Podział Izraela na dwa królestwa: Judzkie (południowe) i Izraelskie (północne).
721
Upadek Królestwa Izraelskiego. Izraelici w niewoli asyryjskiej.
680
Sprowadzenie osadników pogańskich do Samarii. Synkretyzm religijny.
622
Wielka reforma religijna Jozjasza.
612
Zburzenie Niniwy przez Babilończyków. Koniec panowania asyryjskiego.
Niewola babilońska
587/6-538 a Ch.
587/6
Podbicie Palestyny przez Nabuchodonozora. Zdobycie Jerozolimy i spalenie
świątyni. Przesiedlenie do Babilonii.
Wiedza o Biblii
3
ok. 1650
Józef zarządcą Egiptu. Jakub z synami osiedla się w ziemi Goszen (pn. Egipt).
970-931
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
Czasy perskie. Powrót z wygnania i odbudowa.
538-333 a. Ch.
538
Edykt Cyrusa Wielkiego. Powrót Izraelitów z niewoli. Palestyna prowincją perską.
536-515
Powrót kolejnej grupy Żydów pod wodzą Ezdrasza. Reforma religijna. Początek
judaizmu.
445
Nehemiasz namiestnikiem w Jerozolimie. Odbudowa murów Jerozolimy.
Epoka hellenistyczna.
333-63 a. Ch.
333
Aleksander Macedoński pokonuje Persów pod Issos.
ok. 301
Podział państwa Aleksandra Macedońskiego i powstanie trzech mocarstw: Lagidów
(Ptolemeuszy), Seleucydów i Antygonidów.
ok. 300
Palestyna przechodzi pod władzę Seleucydów (Syria).
167-164
Prześladowanie religijne Żydów przez Antiocha IV Epifanesa. Powstanie
machabejskie. Walki Żydów o wyzwolenie spod panowania Seleucydów.
141
Koniec panowania Seleucydów w Palestynie i początek panowania Machabeuszy
(dynastia hasmonejska).
Panowanie rzymskie.
od 63 a. Ch.
63
Zdobycie Jerozolimy przez Pompejusza. Palestyna prowincją Rzymską.
37-4
Narodzenie Jezusa Chrystusa.
30 (?)
Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa Chrystusa
33/34
Nawrócenie św. Pawła.
45-48
Pierwsza wyprawa misyjna św. Pawła.
49/50
Tzw. Sobór Jerozolimski.
49-52
Druga wyprawa misyjna św. Pawła.
53-58
Trzecia wyprawa misyjna św. Pawła.
64/67 (?)
Męczeństwo św. Piotra i św. Pawła.
66-70
Wojna żydowska. Zburzenie Jerozolimy przez Tytusa.
CZĘŚĆ II. KSIĘGI STAREGO TESTAMENTU
V. KSIĘGI HISTORYCZNE
1. Charakterystyka ogólna
Do ksiąg historycznych zaliczamy: Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd,
Ne, Tb, Jdt, Est, 1-2 Mch;
2. Pięcioksiąg
Pięcioksiąg (Pentateuch, Tora, Ksiegi Mojżeszowe) – pięć pierwszych ksiąg ST (Rdz, Wj, Lb, Kpł, Pwt).
Przedstawia najdawniejsze dzieje Izraela oraz jego prawodawstwo (nie było podziału na prawo religijne i
świeckie). Centralną ideą, głównym tematem Pięcioksięgu jest Przymierze Boga z człowiekiem (Adam,
Abraham, Izaak, Jakub-Izrael, Mojżesz); łaska, dobroć, miłosierdzie i wierność Boga – niewierność
człowieka.
Wiedza o Biblii
4
458
Odbudowa i poświęcenie świątyni jerozolimskiej. Zorobabel.
198
Palestyna pod panowaniem Lagidów (Egipt)
7/6
Herod Wielki.
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
W biblii hebrajskiej Tora podzielona jest na pieć ksiąg, a ich nazwy wziete sa od pierwszych słów danej
księgi.
Nazwy ksiąg
Nazwa hebrajska Tłumaczenie Nazwa grecka Nazwa polska
BERESZIT Na początku Genesis Rodzaju
WE-ELLECH SZEMOT A to są imiona Exodos Wyjścia
WAJKRA I zawołał Levitikon Lewitów/Kapł
BEMIDBAR Na pustyni Arithomoi Liczb
ELLECH HADDEBARIM Te są słowa Deuteronomion Powt. Prawa
Autorstwo Pięcioksięgu
Tradycyjnie przypisywano księgi te Mojżeszowi, nie potwierdza jednak tego analiza historyczna i
literacka. Zasadniczo przyjmuje się istnienie czterech tradycji (grup autorów i redaktorów) pochodzenia
Pięcioksięgu:
Sym. Nazwa
Okres powstania
Cechy charakterystyczne
J jahwistyczna
X w. a Ch. (Juda)
Użycie imienia Jahwe
E elohistyczna
od połowy IX w. a Ch
Użycie imienia Elohim
D deuteronomiczna od VII/VI w a Ch.
Powtórzenie historii i
prawa od góry Horeb
P kapłańska
po powrocie z niewoli – od drugiej
połowy VI w. a Ch. (Jerozolima)
Organizacja kultu
Występowanie poszczególnych tradycji w księgach Pięcioksięgu
- jahwistyczna: Rdz, Wj, Lb
- elohistyczna: Rdz, Wj, Lb
- deuteronomiczna: Pwt
- kapłańska: Rdz, Wj, Lb, Kpł.
Główne tematy Pięcioksięg.
Pięcioksiąg (hebr.
Tora
) omawia cztery tematy o zasadniczym znaczeniu dla człowieka wierzącego,
aktualne również dzisiaj: [1] temat wybrania i powołania przez Boga, [2] temat przymierza zawieranego
przez Boga (i Bożych obietnic!), [3] temat Prawa i moralności oraz [4] temat wyjścia z niewoli.
Ponadczasowość tych tematów jest oczywista. Są one poruszane także w Nowym Testamencie - przy
pomocy pojęć wprowadzonych przez Pięcioksiąg.
to temat aktualny także dziś przez to, że Abraham jest ojcem tych
wszystkich, którzy z wiarą polegają na Bogu.
obejmuje trzy wydarzenia: obietnice Boga dane dla Noego (obietnica, że nigdy nie
będzie "zbiorowej odpowiedzialności"), obietnice dane dla Abrahama (powołanie na ojca narodów i
nadanie ziemi kananejskiej) oraz zawarcie Przymierza synajskiego za pośrednictwem Mojżesza z
narodem wybranym, połączone z nadaniem Prawa. To Przymierze oznaczało nowe objawienie się Boga
(Boże imię) oraz postawienie jasnych wymagań moralnych i rytualnych.
Prawo
Izraela cechowało się monoteizmem, troską o warstwy społecznie najsłabsze oraz o wspólnotę
jako całość - i te cechy odróżniały je od innych starożytnych kodeksów. Pojęcie "prawa" stanowiło
centralne pojęcie Pięcioksięgu. Warto zastanowić się przez moment nad tym, jakie jest właściwe
..
Wiedza o Biblii
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
WIEDZA O BIBLII
Wersja 1.3
CZĘŚĆ I. WIADOMOŚCI OGÓLNE O PIŚMIE ŚWIĘTYM
I. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O PIŚMIE ŚWIĘTYM
1. Pismo Święte – definicja
Biblia
– (gr. biblos – zapisana karta, zwój księga) zbiór ksiąg ST i NT, które stanowią kanon biblijny.
Treścią Biblii są dzieje zbawienia ludzi przez Boga.
Pojecie Pisma Świętego wprowadził w IVw św. Atanazy. Łaciński zapis
Scriptura Sacra
Od tego czasu to pojecie stało się w Kościele podstawowym określeniem tej Księgi.
Pismo święte
– objawione słowo Boże; dzieje i orędzie zbawienia utrwalone przez świętych autorów na
piśmie pod natchnieniem Ducha Świętego.
2. Pojęcie Objawienia
Objawienie
– ukazanie się Boga ludziom i ofiarowanie im siebie samego oraz odwiecznych zamiarów
swej woli dotyczących ich zbawienia, aby uczynić ich uczestnikami Bożych dobrodziejstw.
Objawienie zawarte w Piśmie świętym to objawienie nadprzyrodzone – Bóg udziela człowiekowi
pomocy w przyjęciu tego objawienia, gdyż przekracza ono możliwości ludzkiego rozumu (łaska). Jest to
objawienie historyczne, dokonało się etapami. Jego pełnią jest Osoba Jezusa Chrystusa (Hbr 1, 1-2). Ma
charakter publiczny i społeczny. Zakończyło się ze śmiercią ostatniego z Apostołów.
3. Autorstwo Pisma Świętego
Autorstwo ksiąg Pisma świętego
– Badając tekst można wyodrębnić wiele form literackich (różne
rodzaje: proza, poezja i gatunki literackie np.: poemat epicki, opowiadanie prozatorskie, traktat
filozoficzny, hymn liturgiczny itp.), różne style oraz wiele warstw redakcji (kolejni redaktorzy).
Wskazuje to na wielość autorów. Nawet księgi podające informacje o swym autorze zawierają nieraz
fragmenty dopisane lub poprawione przez kogoś innego. Wszyscy ci autorzy i redaktorzy uznawani są za
autorów natchnionych.
Natchnienie
– prawdy objawione przez Boga i zawarte w księgach ST i NT spisane zostały
pod natchnieniem Ducha Świętego i Boga mają za autora.(por. J 20, 31; 2Tm 3, 16; 2P 1, 19-21; 3, 15n),
dlatego należy stwierdzić, ze księgi Pisma w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z Jego
woli została przekazana dla naszego zbawienia.
Hagiografowie (święci autorzy)
– pisarze, których Bóg wybrał, by używając własnych umiejętności i sił
napisali święte księgi i którymi posłużył się, tak aby działając w nich i przez nich, to wszystko i tylko to,
co sam chciał, przekazali na piśmie jako prawdziwi autorzy.
4. Prawda w Biblii
Prawda w Biblii
–
Pismo św. zawiera przede wszystkim prawdę religijną, jest dziełem teologicznym, a
nie historycznym w dzisiejszym rozumieniu. Wydarzenia zapisane w Biblii są prawdziwe, ale ich opisy
zawsze zawierają element teologicznego komentarza (fakt + interpretacja).
II. KANON PISMA ŚWIĘTEGO
Wiedza o Biblii
1
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
1. Kanon Pisma Świętego
Kanon
–
zbiór natchnionych przez Boga ksiąg, przyjętych przez Kościół i uznanych przezeń za
nieomylną regułę wiary i moralności z racji ich Boskiego pochodzenia. Obejmuje 46 ksiąg ST i
27 ksiąg NT.
2. Historia kształtowania się kanonu
Kanon Pisma świętego kształtował się przez wiele lat. Już od samego początku Kościół posiadał
kanon natchnionego Pisma – Stary Testament w wersji znanej dzisiaj. Przyjmuje się
powszechnie, że w początkach III w. kanon Nowego Testamentu obejmował większość - jeżeli
nie wszystkie - ksiąg kanonicznych. Na Soborze Trydenckim w 1545-63 r. potwierdzono
oficjalnie zbiór ksiąg natchnionych.
3. Budowa kanonu
Pismo Święte dzielimy na ST i NT
Pismo święte Starego Testamentu dzielimy tradycyjnie na:
księgi historyczne:
Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd, Ne, Tb,
Jdt, Est, 1-2 Mch;
księgi dydaktyczne (pouczające, mądrościowe):
Hi, Ps, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr;
księgi prorockie:
prorocy więksi
Iz, Jr, Lm, Ba, Ez, Dn;
prorocy mniejsi:
Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za, Ml.
W skład Nowego Testamentu wchodzą:
Ewangelie
: Mk, Mt, Łk, J
Dzieje Apostolskie
,
Listy
:
Corpus Paulinum
(Listy Pawłowe):Rz, 1Kor, 2Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1Tes, 2Tes,
1Tm, 2Tm, Tt, Flm.
Listy powszechne
: Jk, 1P, 2P, 1J, 2J, 3J, Jud, , Hbr.
Apokalipsa
4. Księgi niekanoniczne
Księgi deuterokanoniczne
–
są to księgi Pisma świętego odrzucone przez rabinów żydowskich w
90 r. po Chr., a przyjęte przez chrześcijan. Ksiąg tych nie uznają również protestanci.
Są to księgi: Tobiasza, Judyty, Mądrości, Syracha, Barucha, 1 i 2 Machabejska.
Apokryfy
– pisma żydowskie i chrześcijańskie, które roszczą sobie prawo do Boskiego autorstwa,
nie są jednak w rzeczywistości natchnionym pismem.
III. JĘZYKI I PRZEKŁADY BIBLII
1. Języki oryginalne
Biblia była pisana w języku hebrajskim (prawie cały Stary Testament) i greckim (cały Nowy Testament
oraz Księga Syracha), a niektóre jej fragmenty (m.in. Ezd 4,7-6,18 i Dn 2,4-7,28) - w aramejskim.
Były to języki, jakimi mówili na co dzień natchnieni przez Boga Autorzy Biblii. Ludzie ci używali do
przekazywania otrzymanego Objawienia pojęć, przy pomocy których postrzegali świat, w którym żyli.
Dlatego dzisiaj musimy tłumaczyć ich język na język współczesny nie tylko w znaczeniu technicznego
przekładu, ale też objaśniając znaczenie wielu słów i pojęć.
Wiedza o Biblii
2
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
2. Przekłady
Septuaginata (LXX)
zwana „Przekładem Siedemdziesięciu”, przekład ST na język grecki. Powstał w III
w przed Chr., wśród Żydów mieszkających w diasporze.
Wulgata
jest przekładem Pisma Świętego na łacinę (głównie z języków oryginalnych). Przekładu
dokonał św. Hieronim w latach 390-405 po Chrystusie. W ciągu następnych stuleci ten przekład zdobył
sobie pozycje "oficjalnego" przekładu w Kościele Zachodnim (i jest nim do dzisiaj). Wulgata była
pierwszą wydrukowana książką (1456, Gutenberg). W XVI wieku Sobór Trydencki potwierdził, że jest to
autentyczna wersja Bożego Słowa. Do czasu publikacji encykliki "Divino afflante Spiritu" (1943)
Wulgata stanowiła podstawę katolickich przekładów Biblii.
Ważniejsze przekłady na j. polski:
Biblia królowej Zofii
– pierwszy całościowy przekład ST na język polski (XVw).
Biblia Jakuba Wujka
– pierwszy, katolicki, całościowy przekład PŚ na język polski (XVIw).
Biblia Tysiąclecia
– przekład PŚ na język polski, pod redakcją benedyktynów Tynieckich, wydany w
1965r. Przekład ten do dziś używany jest w liturgii kościoła w Polsce.
IV. CHRONOLOGIA BIBLIJNA
Epoka nomadyczna
1800-1200 a Ch.
ok. 1800
Powołanie Abrahama.
ok. 1700
Patriarcha Jakub (Izrael).
ok. 1250
Exodus – wyjście Izraelitów pod wodzą Mojżesza z Egiptu. „Czterdziestoletnia”
wędrówka przez pustynię.
ok. 1225
Nadanie prawa na Synaju.
ok. 1220
Wejście do ziemi Kanaan pod wodzą Jozuego.
Epoka sędziów
1200-1040 a Ch.
ok. 1050
Działalność Helego i Samuela
Epoka królów
1040-587/6 a Ch.
ok. 1040-1010 Saul.
ok. 1010-970
Dawid:
1005-1000 zdobywa Jerozolimę;
998 obejmuje władzę nad całym Izraelem.
Salomon. Budowa świątyni w Jerozolimie. Koniec podboju ziemi Kanaan.
929
Podział Izraela na dwa królestwa: Judzkie (południowe) i Izraelskie (północne).
721
Upadek Królestwa Izraelskiego. Izraelici w niewoli asyryjskiej.
680
Sprowadzenie osadników pogańskich do Samarii. Synkretyzm religijny.
622
Wielka reforma religijna Jozjasza.
612
Zburzenie Niniwy przez Babilończyków. Koniec panowania asyryjskiego.
Niewola babilońska
587/6-538 a Ch.
587/6
Podbicie Palestyny przez Nabuchodonozora. Zdobycie Jerozolimy i spalenie
świątyni. Przesiedlenie do Babilonii.
Wiedza o Biblii
3
ok. 1650
Józef zarządcą Egiptu. Jakub z synami osiedla się w ziemi Goszen (pn. Egipt).
970-931
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
Czasy perskie. Powrót z wygnania i odbudowa.
538-333 a. Ch.
538
Edykt Cyrusa Wielkiego. Powrót Izraelitów z niewoli. Palestyna prowincją perską.
536-515
Powrót kolejnej grupy Żydów pod wodzą Ezdrasza. Reforma religijna. Początek
judaizmu.
445
Nehemiasz namiestnikiem w Jerozolimie. Odbudowa murów Jerozolimy.
Epoka hellenistyczna.
333-63 a. Ch.
333
Aleksander Macedoński pokonuje Persów pod Issos.
ok. 301
Podział państwa Aleksandra Macedońskiego i powstanie trzech mocarstw: Lagidów
(Ptolemeuszy), Seleucydów i Antygonidów.
ok. 300
Palestyna przechodzi pod władzę Seleucydów (Syria).
167-164
Prześladowanie religijne Żydów przez Antiocha IV Epifanesa. Powstanie
machabejskie. Walki Żydów o wyzwolenie spod panowania Seleucydów.
141
Koniec panowania Seleucydów w Palestynie i początek panowania Machabeuszy
(dynastia hasmonejska).
Panowanie rzymskie.
od 63 a. Ch.
63
Zdobycie Jerozolimy przez Pompejusza. Palestyna prowincją Rzymską.
37-4
Narodzenie Jezusa Chrystusa.
30 (?)
Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa Chrystusa
33/34
Nawrócenie św. Pawła.
45-48
Pierwsza wyprawa misyjna św. Pawła.
49/50
Tzw. Sobór Jerozolimski.
49-52
Druga wyprawa misyjna św. Pawła.
53-58
Trzecia wyprawa misyjna św. Pawła.
64/67 (?)
Męczeństwo św. Piotra i św. Pawła.
66-70
Wojna żydowska. Zburzenie Jerozolimy przez Tytusa.
CZĘŚĆ II. KSIĘGI STAREGO TESTAMENTU
V. KSIĘGI HISTORYCZNE
1. Charakterystyka ogólna
Do ksiąg historycznych zaliczamy: Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd,
Ne, Tb, Jdt, Est, 1-2 Mch;
2. Pięcioksiąg
Pięcioksiąg (Pentateuch, Tora, Ksiegi Mojżeszowe) – pięć pierwszych ksiąg ST (Rdz, Wj, Lb, Kpł, Pwt).
Przedstawia najdawniejsze dzieje Izraela oraz jego prawodawstwo (nie było podziału na prawo religijne i
świeckie). Centralną ideą, głównym tematem Pięcioksięgu jest Przymierze Boga z człowiekiem (Adam,
Abraham, Izaak, Jakub-Izrael, Mojżesz); łaska, dobroć, miłosierdzie i wierność Boga – niewierność
człowieka.
Wiedza o Biblii
4
458
Odbudowa i poświęcenie świątyni jerozolimskiej. Zorobabel.
198
Palestyna pod panowaniem Lagidów (Egipt)
7/6
Herod Wielki.
KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3
W biblii hebrajskiej Tora podzielona jest na pieć ksiąg, a ich nazwy wziete sa od pierwszych słów danej
księgi.
Nazwy ksiąg
Nazwa hebrajska Tłumaczenie Nazwa grecka Nazwa polska
BERESZIT Na początku Genesis Rodzaju
WE-ELLECH SZEMOT A to są imiona Exodos Wyjścia
WAJKRA I zawołał Levitikon Lewitów/Kapł
BEMIDBAR Na pustyni Arithomoi Liczb
ELLECH HADDEBARIM Te są słowa Deuteronomion Powt. Prawa
Autorstwo Pięcioksięgu
Tradycyjnie przypisywano księgi te Mojżeszowi, nie potwierdza jednak tego analiza historyczna i
literacka. Zasadniczo przyjmuje się istnienie czterech tradycji (grup autorów i redaktorów) pochodzenia
Pięcioksięgu:
Sym. Nazwa
Okres powstania
Cechy charakterystyczne
J jahwistyczna
X w. a Ch. (Juda)
Użycie imienia Jahwe
E elohistyczna
od połowy IX w. a Ch
Użycie imienia Elohim
D deuteronomiczna od VII/VI w a Ch.
Powtórzenie historii i
prawa od góry Horeb
P kapłańska
po powrocie z niewoli – od drugiej
połowy VI w. a Ch. (Jerozolima)
Organizacja kultu
Występowanie poszczególnych tradycji w księgach Pięcioksięgu
- jahwistyczna: Rdz, Wj, Lb
- elohistyczna: Rdz, Wj, Lb
- deuteronomiczna: Pwt
- kapłańska: Rdz, Wj, Lb, Kpł.
Główne tematy Pięcioksięg.
Pięcioksiąg (hebr.
Tora
) omawia cztery tematy o zasadniczym znaczeniu dla człowieka wierzącego,
aktualne również dzisiaj: [1] temat wybrania i powołania przez Boga, [2] temat przymierza zawieranego
przez Boga (i Bożych obietnic!), [3] temat Prawa i moralności oraz [4] temat wyjścia z niewoli.
Ponadczasowość tych tematów jest oczywista. Są one poruszane także w Nowym Testamencie - przy
pomocy pojęć wprowadzonych przez Pięcioksiąg.
to temat aktualny także dziś przez to, że Abraham jest ojcem tych
wszystkich, którzy z wiarą polegają na Bogu.
obejmuje trzy wydarzenia: obietnice Boga dane dla Noego (obietnica, że nigdy nie
będzie "zbiorowej odpowiedzialności"), obietnice dane dla Abrahama (powołanie na ojca narodów i
nadanie ziemi kananejskiej) oraz zawarcie Przymierza synajskiego za pośrednictwem Mojżesza z
narodem wybranym, połączone z nadaniem Prawa. To Przymierze oznaczało nowe objawienie się Boga
(Boże imię) oraz postawienie jasnych wymagań moralnych i rytualnych.
Prawo
Izraela cechowało się monoteizmem, troską o warstwy społecznie najsłabsze oraz o wspólnotę
jako całość - i te cechy odróżniały je od innych starożytnych kodeksów. Pojęcie "prawa" stanowiło
centralne pojęcie Pięcioksięgu. Warto zastanowić się przez moment nad tym, jakie jest właściwe
..
Wiedza o Biblii
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]