Bieszczady 2, Turystyka(2)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bieszczady
Położenie i przyroda
Polska część Bieszczadów rozciąga się od Przełęczy
Łupkowskiej z zachodu po Przełęcz Użocką na
wschodzie. Bieszczady stanowią fragment łańcucha
Karpat Wschodnich. Najwyższym szczytem jest Tarnica (1346 m). W 1973
r. utworzony został Bieszczadzki Park Narodowy obejmujący swym
zasięgiem Tarnicę i Połoninę Caryńską (w sumie 5.587 ha). W 1989 r.
Park powiększony został do 15.070 ha. Obecnie zajmuje zwarty obszar o
powierzchni 27.064 ha i obejmuje swym zasięgiem pasmo połonin, pasmo
graniczne z Rabią Skałą. W 1992 powstały także Cieśniańsko - Wetliński
Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Doliny Sanu.
Klimat Bieszczadów ma charakter górski. Duży wpływ powietrza polarno -
kontynentalnego przynosi słoneczną pogodę późnym latem i wczesną
jesienią. Natomiast powietrze arktyczne często utrzymuje się jeszcze w
maju utrudniając turystykę. Najzimniejszym miesiącem jest luty, zaś
najcieplejszym lipiec. Opady w Bieszczadach znacznie przekraczają
średnią ilość opadów w Polsce. Najwięcej opadów jest w lipcu, najmniej w
styczniu. Przy czym ostatnie zimy nie należały do zbyt obfitych i
uciążliwych dla mieszkańców.
1
Klimat znacznie różni się w zależności od połozenia. I tak, najchłodniej
jest w najwyższych partiach gór (średnia temperatura roczna 4 - 5 stopni
C), najcieplej zaś na Przedgórzu Bieszczadzkim. Do dużego ocieplenia
klimatu doszło po wybudowaniu zapory na Solinie.
Cechą charakterystyczną omawianego terenu jest bardzo duża ilość lasów,
zajmują one w niektórych gminach (np. Cisna, Lutowiska) często ponad
80% powierzchni. Dominującym drzewem jest buk. Sporo jest także jodły,
olszy szarej czy sosny. Wyróżnikiem przyrody bieszczadzkiej jest inny niż
w sąsiednich grupach górskich układ pięter roślinnych. Najniżej położone
jest piętro pogórza, następnie występuje piętro lasów liściastych, najwyżej
zaś, najbardziej chyba znane, piętro połonin. Charakterystycznym
elementem tutejszej przyrody jest występowanie torfowisk wysokich.
Do bieszczadzkiej fauny zaliczyć można co najmniej 230 gatunków
zwierząt. Spotkać tu można jelenie szlachetne, niedźwiedzie brunatne
(około 30 sztuk), wilki (około 100 sztuk). Szczęśliwcy zobaczyć mogą
także rysie i żbiki. Wśród zwierząt sztucznie wprowadzonych dominują
żubry i łosie. Równie bogaty jest świat ptaków. Znawca znajdzie i
rozpozna orła przedniego czy bociana czarnego, przeciętny turysta ma zaś
możliwość zaobserwowania orlików krzykliwych i grubodziobych.
Bieszczady chyba każdemu kojarzą się z wężami i żmijami. Latem w
ciepłych, nagrzanych miejscach wylegiwać się mogą żmije zygzakowate,
bardzo rzadko natomiast spotkać można węża Eskulapa. Idąc połoninami,
wśród krzewów często usłyszeć można szelest salamander plamistych.
2
Historia
Pierwsze wzmianki dotyczące mieszkańców Bieszczadów pochodzą
z XIII w. Było to osadnictwo na bardzo niewielką skalę i miało
miejsce głównie na terenach niżej położonych. Wiek XIV, po
przejęciu tych ziem z rąk Rusi Halickiej na rzecz Korony Polskiej,
przyniósł zmianę tempa rozwoju sieci osadniczej Bieszczadów,
powodując przyspieszenie rozwoju gospodarczego. Do około roku 1580 kolonizacja tych
terenów zakończyła się. Osady zakładano głównie na prawie ruskim i polskim, w
późniejszym okresie na prawie niemieckim - umożliwiającym płacenie renty w pieniądzu
za użytkowanie ziemi. Wkrótce, wraz z napływem nowej ludności z terenów dzisiejszej
Rumunii, doszło do swoistego połączenia wszystkich tych praw i powstania prawa
wołoskiego.
Bieszczady po rozbiorach Polski dostały się pod panowanie austriackie, stanowiąc bardzo
ubogi i położony na uboczu teren Cesarstwa. W 1850 r. oficjalnie zniesiono pańszczyznę,
często wyprawiając uroczyste "pogrzeby pańszczyzny" i stawiając w ich miejscu krzyże
pamiątkowe. Pierwsza wojna światowa zarysowała się bardzo tragicznie na terenach
Bieszczadów, które stanowiły przez wiele miesięcy granicę miedzy Austrią a Rosją. Zima
1914/15 roku stała się okresem bardzo zaciekłych walk, zwłaszcza o Przełęcz Użocką i
Łupkowską, gdzie w bitwie o utrzymanie tej ostatniej zginęło 90.000 żołnierzy armii
austriackiej. Dopiero w maju 1915 r. w bitwie pod Gorlicami połączone siły niemieckie i
austriackie odparły Rosjan na wschód. Wojna pozostawiła po sobie ogromne
spustoszenie. Często zniszczeniu uległy całe miejscowości, a tutejsi mieszkańcy w wielu
przypadkach pozbawieni zostali dobytku.
3
Pod koniec I Wojny Światowej powstał nacjonalistyczny ruch ukraiński dążący do
powstania niepodległego państwa ukraińskiego. Efektem jego działalności było powstanie
na terytorium Polski "republiki komańczańskiej" podległej samoistnie proklamowanej
Zachodnio - Ukraińskiej Republice Ludowej (także na terytorium II Rzeczpospolitej).
Obudzenie się świadomości narodowej, tak po stronie polskiej jak i ukraińskiej
doprowadziło do wielu potyczek, a wręcz nawet do otwartej wojny zakończonej porażką
strony ukraińskiej pod względem militarnym, ale sukcesem pod hasłem zjednoczenia
ludności ukraińskiej. Wojna ta natomiast nie wpłynęła na pogorszenie się dobrych
stosunków panujących między obydwoma narodami.
II Wojna Światowa na omawianym terenie, w porównaniu z innymi regionami Polski, była
stosunkowo mało dotkliwa. Polski ruch oporu działał głównie w okolicy większych miast,
masowo wykorzystywano Bieszczady jako kanał przerzutowy na Węgry. Dopiero od 1943
roku nasiliły się walki polskiego podziemia (głównie AK) ze zbrojnym ramieniem
Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów - UPA. Zarówno polska jak i ukraińska strona
dopuszczały się mordów na ludności cywilnej, grabienia wsi, porywania mieszkańców.
Dodatkowo zaczęły pojawiać się w górach grupy partyzantów sowieckich podburzając
obie strony, nierzadko także podszywając się pod nie. W 1944 roku odziały UPA masowo
zaczęły powstawać po dezercji policji ukraińskiej, podległej do
tej pory Niemcom.
Poczynając od 1945 roku rozpoczęły się dobrowolne wyjazdy
mieszkańców tych terenów do nowo powstałej Ukraińskiej SRR.
Akcji tej zdecydowanie przeciwstawiali się partyzanci UPA,
niszcząc księgi metrykalne, prowadząc akcję werbunkową oraz
szkolenia wojskowe. Wraz z nastaniem "władzy ludowej", która stała się nowym wrogiem
zarówno polskiego jak i ukraińskiego podziemia AK - WiN (organizacja utworzona po
rozformowaniu AK) oraz UPA zawiązały porozumienie o nieagresji. Najczęściej na
terenach tych porozumienie to było przestrzegane. W 1946 roku działalność UPA znacznie
4
się nasiliła, nastawiona jednak była głównie na walkę z Milicją Obywatelską i Wojskiem
Polskim. Podstawowym celem UPA stała się obrona Ukraińców przed wysiedleniami. Nie
dochodziło już, jak wcześniej, do rzezi ludności cywilnej, rzadko też miały miejsce walki z
polskim podziemiem. Siła akcji w tym czasie tak się zwiększyła, że można mówić wręcz o
powstaniu ukraińskim na terenach Polski. W odpowiedzi na te działania, Wojsko Polskie
znacznie zwiększyło ilość swoich akcji, doprowadzając do pogromów sotnii UPA. Jednak
mimo znacznej przewagi strony polskiej nie doszło do całkowitego zwycięstwa nad stroną
ukraińską. Zwłaszcza nie wykorzystano ciepłej zimy 1946/47.
W 1947 roku, po umocnieniu władzy ludowej w wyborach do Sejmu, doszło do
planowanej wcześniej akcji wysiedleńczej ludności ukraińskiej. Pretekstem był zamach na
gen. Świerczewskiego dokonany w niejasnych okolicznościach najprawdopodobniej przez
UPA. Akcja ta nazwana została Operacją "Wisła". W jej trakcie wysiedlono, często bardzo
brutalnie, na Ziemie Odzyskane kilkadziesiąt tysięcy ludzi pochodzenia ukraińskiego. W
lecie 1947 roku Bieszczady całkowicie opustoszały. Pozostały takie do 1951 roku, do
momentu regulacji granicy Polski z ZSRR. Powrócił do Polski teren około 480 km
kwadratowych, z Ustrzykami Dolnymi i Lutowiskami. W zamian oddana została część
terenów woj. lubelskiego. Wymiana terenów odbywała się bez ludności, co oznaczało
kolejne przesiedlenia. W 1957 roku umożliwiono powrót w Bieszczady części rodzin
ukraińskich (bojkowskich), ale tylko nieliczni mogli zasiedlić swoje domostwa. Większość
z nich zajęta została przez Polaków. W 1958 roku umożliwiono sprzedaż gospodarstw
wiejskich na preferencyjnych warunkach. W latach sześćdziesiątych rozpoczęto tworzenie
Państwowych Gospodarstw Rolnych, które przyczyniły się głownie do zniszczenia
dotychczasowej kultury materialnej tych terenów. Nie wpłynęły zasadniczo na poprawę
bytu tutejszej ludności. W obecnej chwili, istniejący wolny rynek ziemią umożliwia
sprzedaż wolnych terenów. Jednak mimo niskiej ceny ziemi, chętnych nie ma wielu,
zwłaszcza na terenach mniej ciekawych turystycznie.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
Bieszczady
Położenie i przyroda
Polska część Bieszczadów rozciąga się od Przełęczy
Łupkowskiej z zachodu po Przełęcz Użocką na
wschodzie. Bieszczady stanowią fragment łańcucha
Karpat Wschodnich. Najwyższym szczytem jest Tarnica (1346 m). W 1973
r. utworzony został Bieszczadzki Park Narodowy obejmujący swym
zasięgiem Tarnicę i Połoninę Caryńską (w sumie 5.587 ha). W 1989 r.
Park powiększony został do 15.070 ha. Obecnie zajmuje zwarty obszar o
powierzchni 27.064 ha i obejmuje swym zasięgiem pasmo połonin, pasmo
graniczne z Rabią Skałą. W 1992 powstały także Cieśniańsko - Wetliński
Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Doliny Sanu.
Klimat Bieszczadów ma charakter górski. Duży wpływ powietrza polarno -
kontynentalnego przynosi słoneczną pogodę późnym latem i wczesną
jesienią. Natomiast powietrze arktyczne często utrzymuje się jeszcze w
maju utrudniając turystykę. Najzimniejszym miesiącem jest luty, zaś
najcieplejszym lipiec. Opady w Bieszczadach znacznie przekraczają
średnią ilość opadów w Polsce. Najwięcej opadów jest w lipcu, najmniej w
styczniu. Przy czym ostatnie zimy nie należały do zbyt obfitych i
uciążliwych dla mieszkańców.
1
Klimat znacznie różni się w zależności od połozenia. I tak, najchłodniej
jest w najwyższych partiach gór (średnia temperatura roczna 4 - 5 stopni
C), najcieplej zaś na Przedgórzu Bieszczadzkim. Do dużego ocieplenia
klimatu doszło po wybudowaniu zapory na Solinie.
Cechą charakterystyczną omawianego terenu jest bardzo duża ilość lasów,
zajmują one w niektórych gminach (np. Cisna, Lutowiska) często ponad
80% powierzchni. Dominującym drzewem jest buk. Sporo jest także jodły,
olszy szarej czy sosny. Wyróżnikiem przyrody bieszczadzkiej jest inny niż
w sąsiednich grupach górskich układ pięter roślinnych. Najniżej położone
jest piętro pogórza, następnie występuje piętro lasów liściastych, najwyżej
zaś, najbardziej chyba znane, piętro połonin. Charakterystycznym
elementem tutejszej przyrody jest występowanie torfowisk wysokich.
Do bieszczadzkiej fauny zaliczyć można co najmniej 230 gatunków
zwierząt. Spotkać tu można jelenie szlachetne, niedźwiedzie brunatne
(około 30 sztuk), wilki (około 100 sztuk). Szczęśliwcy zobaczyć mogą
także rysie i żbiki. Wśród zwierząt sztucznie wprowadzonych dominują
żubry i łosie. Równie bogaty jest świat ptaków. Znawca znajdzie i
rozpozna orła przedniego czy bociana czarnego, przeciętny turysta ma zaś
możliwość zaobserwowania orlików krzykliwych i grubodziobych.
Bieszczady chyba każdemu kojarzą się z wężami i żmijami. Latem w
ciepłych, nagrzanych miejscach wylegiwać się mogą żmije zygzakowate,
bardzo rzadko natomiast spotkać można węża Eskulapa. Idąc połoninami,
wśród krzewów często usłyszeć można szelest salamander plamistych.
2
Historia
Pierwsze wzmianki dotyczące mieszkańców Bieszczadów pochodzą
z XIII w. Było to osadnictwo na bardzo niewielką skalę i miało
miejsce głównie na terenach niżej położonych. Wiek XIV, po
przejęciu tych ziem z rąk Rusi Halickiej na rzecz Korony Polskiej,
przyniósł zmianę tempa rozwoju sieci osadniczej Bieszczadów,
powodując przyspieszenie rozwoju gospodarczego. Do około roku 1580 kolonizacja tych
terenów zakończyła się. Osady zakładano głównie na prawie ruskim i polskim, w
późniejszym okresie na prawie niemieckim - umożliwiającym płacenie renty w pieniądzu
za użytkowanie ziemi. Wkrótce, wraz z napływem nowej ludności z terenów dzisiejszej
Rumunii, doszło do swoistego połączenia wszystkich tych praw i powstania prawa
wołoskiego.
Bieszczady po rozbiorach Polski dostały się pod panowanie austriackie, stanowiąc bardzo
ubogi i położony na uboczu teren Cesarstwa. W 1850 r. oficjalnie zniesiono pańszczyznę,
często wyprawiając uroczyste "pogrzeby pańszczyzny" i stawiając w ich miejscu krzyże
pamiątkowe. Pierwsza wojna światowa zarysowała się bardzo tragicznie na terenach
Bieszczadów, które stanowiły przez wiele miesięcy granicę miedzy Austrią a Rosją. Zima
1914/15 roku stała się okresem bardzo zaciekłych walk, zwłaszcza o Przełęcz Użocką i
Łupkowską, gdzie w bitwie o utrzymanie tej ostatniej zginęło 90.000 żołnierzy armii
austriackiej. Dopiero w maju 1915 r. w bitwie pod Gorlicami połączone siły niemieckie i
austriackie odparły Rosjan na wschód. Wojna pozostawiła po sobie ogromne
spustoszenie. Często zniszczeniu uległy całe miejscowości, a tutejsi mieszkańcy w wielu
przypadkach pozbawieni zostali dobytku.
3
Pod koniec I Wojny Światowej powstał nacjonalistyczny ruch ukraiński dążący do
powstania niepodległego państwa ukraińskiego. Efektem jego działalności było powstanie
na terytorium Polski "republiki komańczańskiej" podległej samoistnie proklamowanej
Zachodnio - Ukraińskiej Republice Ludowej (także na terytorium II Rzeczpospolitej).
Obudzenie się świadomości narodowej, tak po stronie polskiej jak i ukraińskiej
doprowadziło do wielu potyczek, a wręcz nawet do otwartej wojny zakończonej porażką
strony ukraińskiej pod względem militarnym, ale sukcesem pod hasłem zjednoczenia
ludności ukraińskiej. Wojna ta natomiast nie wpłynęła na pogorszenie się dobrych
stosunków panujących między obydwoma narodami.
II Wojna Światowa na omawianym terenie, w porównaniu z innymi regionami Polski, była
stosunkowo mało dotkliwa. Polski ruch oporu działał głównie w okolicy większych miast,
masowo wykorzystywano Bieszczady jako kanał przerzutowy na Węgry. Dopiero od 1943
roku nasiliły się walki polskiego podziemia (głównie AK) ze zbrojnym ramieniem
Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów - UPA. Zarówno polska jak i ukraińska strona
dopuszczały się mordów na ludności cywilnej, grabienia wsi, porywania mieszkańców.
Dodatkowo zaczęły pojawiać się w górach grupy partyzantów sowieckich podburzając
obie strony, nierzadko także podszywając się pod nie. W 1944 roku odziały UPA masowo
zaczęły powstawać po dezercji policji ukraińskiej, podległej do
tej pory Niemcom.
Poczynając od 1945 roku rozpoczęły się dobrowolne wyjazdy
mieszkańców tych terenów do nowo powstałej Ukraińskiej SRR.
Akcji tej zdecydowanie przeciwstawiali się partyzanci UPA,
niszcząc księgi metrykalne, prowadząc akcję werbunkową oraz
szkolenia wojskowe. Wraz z nastaniem "władzy ludowej", która stała się nowym wrogiem
zarówno polskiego jak i ukraińskiego podziemia AK - WiN (organizacja utworzona po
rozformowaniu AK) oraz UPA zawiązały porozumienie o nieagresji. Najczęściej na
terenach tych porozumienie to było przestrzegane. W 1946 roku działalność UPA znacznie
4
się nasiliła, nastawiona jednak była głównie na walkę z Milicją Obywatelską i Wojskiem
Polskim. Podstawowym celem UPA stała się obrona Ukraińców przed wysiedleniami. Nie
dochodziło już, jak wcześniej, do rzezi ludności cywilnej, rzadko też miały miejsce walki z
polskim podziemiem. Siła akcji w tym czasie tak się zwiększyła, że można mówić wręcz o
powstaniu ukraińskim na terenach Polski. W odpowiedzi na te działania, Wojsko Polskie
znacznie zwiększyło ilość swoich akcji, doprowadzając do pogromów sotnii UPA. Jednak
mimo znacznej przewagi strony polskiej nie doszło do całkowitego zwycięstwa nad stroną
ukraińską. Zwłaszcza nie wykorzystano ciepłej zimy 1946/47.
W 1947 roku, po umocnieniu władzy ludowej w wyborach do Sejmu, doszło do
planowanej wcześniej akcji wysiedleńczej ludności ukraińskiej. Pretekstem był zamach na
gen. Świerczewskiego dokonany w niejasnych okolicznościach najprawdopodobniej przez
UPA. Akcja ta nazwana została Operacją "Wisła". W jej trakcie wysiedlono, często bardzo
brutalnie, na Ziemie Odzyskane kilkadziesiąt tysięcy ludzi pochodzenia ukraińskiego. W
lecie 1947 roku Bieszczady całkowicie opustoszały. Pozostały takie do 1951 roku, do
momentu regulacji granicy Polski z ZSRR. Powrócił do Polski teren około 480 km
kwadratowych, z Ustrzykami Dolnymi i Lutowiskami. W zamian oddana została część
terenów woj. lubelskiego. Wymiana terenów odbywała się bez ludności, co oznaczało
kolejne przesiedlenia. W 1957 roku umożliwiono powrót w Bieszczady części rodzin
ukraińskich (bojkowskich), ale tylko nieliczni mogli zasiedlić swoje domostwa. Większość
z nich zajęta została przez Polaków. W 1958 roku umożliwiono sprzedaż gospodarstw
wiejskich na preferencyjnych warunkach. W latach sześćdziesiątych rozpoczęto tworzenie
Państwowych Gospodarstw Rolnych, które przyczyniły się głownie do zniszczenia
dotychczasowej kultury materialnej tych terenów. Nie wpłynęły zasadniczo na poprawę
bytu tutejszej ludności. W obecnej chwili, istniejący wolny rynek ziemią umożliwia
sprzedaż wolnych terenów. Jednak mimo niskiej ceny ziemi, chętnych nie ma wielu,
zwłaszcza na terenach mniej ciekawych turystycznie.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]