Biskupin i co dalej Art zd lotnicze Kijowski Zynda, antropologia archeologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
INSTYTUT PRAHISTORII UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA
OÂRODEK OCHRONY DZIEDZICTWA ARCHEOLOGICZNEGO
MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W BISKUPINIE
POZNA¡SKIE TOWARZYSTWO PREHISTORYCZNE
Biskupin… i co dalej?
Zdj´cia lotnicze w polskiej archeologii
REDAKCJA
JACEK NOWAKOWSKI
ANDRZEJ PRINKE
W¸ODZIMIERZ RÑCZKOWSKI
POZNA¡ 2005
A
BSTRACT
: Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski (eds),
Biskupin… i co
dalej? Zdj´cia lotnicze w polskiej archeologii
[Biskupin… and what next? Aerial photographs in
Polish archaeology]. Instytut Prahistorii UAM, OÊrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego,
Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Poznaƒskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznaƒ 2005,
pp. 522, fig. & phot. 199, colour plates 142. ISBN 83-916342-2-1. Polish text with English sum-
maries and captions.
These papers present examples of the application of aerial photography in Poland and some other
European countries. The authors discuss several issues including the history of Polish aerial archaeo-
logy, the conditions of its usefulness in Polish archaeology, certain contemporary technological
resources that increase the effectiveness of the information in the photographs, the complex prob-
lems of photointerpretation and the closely related question of how to archive them and make them
available, the universal uses of photographs in conservation work and in research practice. Aerial
photographs also allow to look at archaeology from a different perspective, thus they can be a good
basis for re-conceptualisation of many fundamental problems, such as methods of cultural land-
scape studies.
Recenzenci:
prof. dr hab. Bogus∏aw Gediga
prof. dr hab. S∏awomir Kadrow
© Copyright by Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski 2005
© Copyright by Authors
Publikacj´ wydano przy finansowym wsparciu Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków, Dziekana Wydzia∏u Historycznego UAM, Fundacji UAM, Aerial Archaeology
Research Group oraz ze Êrodków projektu
European Landscapes: Past, Present and Future
(Ref. No 2004-1495/001-001 CLT CA22) realizowanego w ramach programu Culture 2000.
Adjustacja streszczeƒ i t∏umaczenie podpisów: Joanna Haracz-Lewandowska
Sk∏ad i ∏amanie: ad rem, Poznaƒ – Jacek Tomczak
Projekt ok∏adki: Jolanta i Konrad Królowie
ISBN 83-916342-2-1
Wydawca:
ul. S∏owiaƒska 38A/6
61-664 Poznaƒ
tel./fax +48 / 61 826 78 44
e-mail: adrem@echostar.pl
Spis treÊci
Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski,
Lataç, lataç i…
interpretowaç: problemy i perspektywy polskiej archeologii lotniczej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Cz´Êç I: Troch´ historii – czy tylko Biskupin?
Wojciech Piotrowski,
Wykopaliska biskupiƒskie z lotu ptaka – próba podsumowania
. . . . . . . . . 27
Lidia ˚uk,
Dokàd prowadzisz Biskupinie?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Dariusz Krasnod´bski,
Pamiàtkowy album z polskimi zdj´ciami lotniczymi z lat 1923-1929
. . . . 71
Agnieszka Dolatowska, Danuta Prinke,
Do trzech razy sztuka: próba interpretacji
zdj´ç lotniczych z Kotliny Toruƒsko-Bydgoskiej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Cz´Êç II: Zdj´cia lotnicze i technologia
S∏awomir Królewicz,
Charakterystyka wybranych cech wspó∏czesnych Êrednio-
i wysokorozdzielczych danych teledetekcyjnych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Jerzy Mia∏dun,
Wymiar fraktalny zobrazowaƒ teledetekcyjnych krajobrazu
ekologicznego, poddanego antropopresji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Jerzy Mia∏dun,
Wst´pna koncepcja struktury systemu pozyskiwania danych w trakcie
rekonesansu lotniczego i ich transmisji do Internetu w czasie rzeczywistym
. . . . . . . . . . . . . 117
Cz´Êç III: Problemy z interpretacjà
Lidia ˚uk,
W poszukiwaniu salomonowego rozwiàzania, czyli o tym, kto powinien
interpretowaç zdj´cia lotnicze – s∏ów kilka
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Andrzej Kijowski, Stefan ˚ynda,
Struktury glacjalne i peryglacjalne jako t∏o dla
archeologicznej interpretacji zdj´ç lotniczych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Krzysztof Maciejewski,
Wró˝enie z fusów? Dylematy fotografujàcego obiekty archeologiczne
. . 157
Cz´Êç IV: Archiwizacja i udost´pnianie zdj´ç lotniczych w archeologii
Wies∏aw St´pieƒ,
„Karta obserwacji terenu z góry”
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Katarzyna Bronk-Zaborowska, Andrzej Prinke, Lidia ˚uk,
APh_Max – baza danych
o zdj´ciach lotniczych dla potrzeb archeologii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Andrzej Prinke,
Zaplecze informatyczne w zastosowaniach metody archeologicznego
rekonesansu lotniczego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Jerzy Mia∏dun, Izabela Mirkowska, W∏odzimierz Ràczkowski,
WczesnoÊredniowieczne za∏o˝enia obronne w Polsce pó∏nocno-wschodniej:
projekt systemu informacji archeologicznej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Cz´Êç V: Zdj´cia lotnicze w praktyce konserwatorskiej
Zbigniew Kobyliƒski, Krzysztof Misiewicz, Dariusz Wach,
„Archeologia niedestrukcyjna” w pó∏nocno-wschodniej Polsce
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Piotr Górny, Ma∏gorzata Przybyszewska, Jacek Wysocki,
Weryfikacja terenowa zdj´ç lotniczych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Wojciech Sosnowski,
Dokumentacja fotolotnicza w archeologii ziemi che∏miƒskiej.
Pierwsze doÊwiadczenia, mo˝liwoÊci, perspektywy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski, Bogdan Walkiewicz,
Archeologiczny zwiad lotniczy wzd∏u˝ trasy planowanej autostrady A2
w granicach dawnego woj. poznaƒskiego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
9
Jacek Nowakowski,
Znaczenie zdj´ç lotniczych w konserwatorstwie archeologicznym
na przyk∏adzie stanowiska archeologicznego w Osiecznej (stan. 4)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Tomasz Burda,
Archeologiczna apokalipsa. Wykorzystanie fotografii lotniczej w ocenie
zniszczeƒ na stanowiskach archeologicznych w Iraku
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Cz´Êç VI: Od zdj´ç lotniczych do wieloaspektowych i zintegrowanych badaƒ:
dorobek i perspektywy
Andrzej M. Wyrwa,
Zdj´cia lotnicze w ∏ekneƒskim kompleksie osadniczym oraz
ich weryfikacja archeologiczno-architektoniczna i osadnicza
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Krzysztof Maciejewski, W∏odzimierz Ràczkowski,
Jamy, jamy… lecz nie tylko:
wyniki archeologicznego rozpoznania lotniczego w Wielkopolsce w latach 2001-2002
. . . . . 283
Barbara Stolpiak, W∏odzimierz Ràczkowski, O
pactwo pocysterskie w Bierzwniku,
woj. zachodniopomorskie a zdj´cia lotnicze – oczekiwania i mo˝liwoÊci
. . . . . . . . . . . . . . . 297
Kazimierz Grà˝awski,
Zdj´cia lotnicze w archeologicznej praktyce badawczej
Muzeum w Brodnicy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Dariusz Krasnod´bski,
Lotnicza prospekcja archeologiczna w dorzeczu Odry,
przeprowadzona w 1999 roku
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Krzysztof Wieczorek,
Widaç, nie widaç – czy pilot mo˝e zostaç archeologiem?
. . . . . . . . . . . . 321
Marcin Dziewanowski, Lidia ˚uk,
Zaleg∏oÊci „nie do odrobienia”?
Przyczynek do przydatnoÊci zdj´ç lotniczych w badaniach terenowych
na przyk∏adzie stan. 5 w Mierzynie, woj. zachodniopomorskie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
Rafa∏ Gradowski,
Fotografia lotnicza w archeologii a problem wczesnoÊredniowiecznego
osadnictwa obronnego na terenie miasta Cz∏uchowa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Mi∏osz Giersz, Maciej S∏omczyƒski, Mariusz Zió∏kowski,
Archeologia lotnicza
w polskich badaniach archeologicznych w Andach
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Violetta Julkowska, W∏odzimierz Ràczkowski,
Zobaczmy przesz∏oÊç! Zdj´cia lotnicze
w dydaktyce historii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
Cz´Êç VII: Zdj´cia lotnicze i krajobraz kulturowy
Wies∏aw St´pieƒ,
Fotografia lotnicza w ochronie krajobrazu kulturowego
. . . . . . . . . . . . . . . . . 373
Paul M. Barford,
Tworzenie krajobrazu: archeologia osadnicza z lotu ptaka?
. . . . . . . . . . . . . . 379
Grzegorz Kiarszys,
Osadnictwo czy krajobraz kulturowy: konsekwencje poznawcze
korelacji wyników badaƒ powierzchniowych i rozpoznania lotniczego
. . . . . . . . . . . . . . . . . 389
Cz´Êç VIII: Jak si´ to robi w Europie?
Robert Bewley,
Archeologia lotnicza – kilka myÊli na przysz∏oÊç
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
Rog Palmer,
Dlaczego niezb´dna jest interpretacja zdj´ç lotniczych i wykonywanie map?
. . . . . 407
Ralf Schwarz, Günter Wetzel,
Archeologia lotnicza w Niemczech – z historii badaƒ
. . . . . . . . 413
Michael Doneus,
Archeologia lotnicza w Austrii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
Martin Gojda,
Archeologia lotnicza w Czechach w koƒcu XX wieku:
integracja studiów nad krajobrazem kulturowym a archeologia nieinwazyjna
. . . . . . . . . . . 449
Ivan Kuzma,
Archeologia lotnicza na S∏owacji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
Lis Helles Olesen,
Archeologia lotnicza w Danii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
Romas Jarockis,
Fotografia lotnicza, archeologia i dziedzictwo kulturowe na Litwie
. . . . . . . . . 489
Juris Urt
-
ns,
Fotografia lotnicza w archeologii na ¸otwie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Indeks nazw osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Indeks nazw geograficznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
Lista adresowa autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
10
Andrzej Kijowski, Stefan ˚ynda
Struktury glacjalne i peryglacjalne jako t∏o
dla archeologicznej interpretacji zdj´ç lotniczych
1. Wst´p
Od kilkunastu lat coraz cz´Êciej archeolodzy w Polsce si´gajà do zdj´ç lotniczych w celu wyko-
rzystania zawartych na nich informacji w studiach nad przesz∏oÊcià. Mo˝na powiedzieç, ˝e ich za-
sadniczym celem jest poszukiwanie stanowisk archeologicznych i rozpoznanie ich struktury prze-
strzennej. Stosunkowo niewielkie doÊwiadczenie interpretacyjne rodzi powa˝ne wàtpliwoÊci co do
charakteru wielu obserwowanych Êladów (najcz´Êciej wyró˝ników roÊlinnych). Obiekty archeolo-
giczne sà tylko jednà z kategorii obiektów, które ujawniajà si´ w formie wyró˝ników roÊlinnych.
Jednà z takich grup struktur, które mogà utrudniaç interpretacj´ obiektów archeologicznych sà
struktury glacjalne i peryglacjalne. To w∏aÊnie na te struktury nak∏adajà si´ Êlady stanowisk arche-
ologicznych. Analizujàc zdj´cia lotnicze spotykamy si´ zatem z sytuacjami, w których nie ma wàt-
pliwoÊci co do kulturowego lub przyrodniczego charakteru obserwowanych wyró˝ników roÊlin-
nych, ale równie˝ z licznymi przyk∏adami takich wyró˝ników roÊlinnych, których interpretacja nie
jest oczywista i wymaga wzajemnych konsultacji.
Celem tego tekstu jest przybli˝enie archeologom podstawowych informacji o formach glacjal-
nych i peryglacjalnych w strefie Ni˝u Polskiego. Wiedza o tym, jak wyglàdajà niektóre formy, cz´-
sto wr´cz imitujàce obiekty archeologiczne, mo˝e byç przydatna w procesie interpretacji zdj´cia
oraz identyfikacji obiektów archeologicznych.
2. Geneza morfologiczno-litologiczna form plejstoceƒskich i ich obraz
na zdj´ciach lotniczych
2.1. Deglacjacja frontalna i arealna
Na obszarze wspó∏czesnej Polski powierzchni´ terenu ukszta∏towa∏ làdolód, a procesy zwiàzane
z jego wycofywaniem, czyli deglacjacjà, pozostawi∏y okreÊlone formy terenowe, zbudowane w prze-
wadze ze ˝wirów, piasków, glin, mu∏ków i utworów organicznych. Produktem
deglacjacji arealnej
i frontalnej
sà formy powierzchni terenu o charakterystycznej budowie geologicznej, która poprzez
sposób sedymentacji – budow´ wewn´trznà – tworzy okreÊlone struktury biegu i upadu warstw,
która to z kolei odzwierciedla si´ w litologii powierzchniowej formy terenowej. Aby poznaç formy
i budow´ powierzchniowà obszaru, nale˝y dok∏adnie przeanalizowaç morfogenez´ terenu badaƒ.
W tym celu zaprezentujemy schematy graficzne, ilustrujàce procesy morfogenetyczne, oraz zdj´cia
lotnicze pionowe i ukoÊne, wizualizujàce zapis morfologii struktur litologicznych.
145
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
INSTYTUT PRAHISTORII UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA
OÂRODEK OCHRONY DZIEDZICTWA ARCHEOLOGICZNEGO
MUZEUM ARCHEOLOGICZNE W BISKUPINIE
POZNA¡SKIE TOWARZYSTWO PREHISTORYCZNE
Biskupin… i co dalej?
Zdj´cia lotnicze w polskiej archeologii
REDAKCJA
JACEK NOWAKOWSKI
ANDRZEJ PRINKE
W¸ODZIMIERZ RÑCZKOWSKI
POZNA¡ 2005
A
BSTRACT
: Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski (eds),
Biskupin… i co
dalej? Zdj´cia lotnicze w polskiej archeologii
[Biskupin… and what next? Aerial photographs in
Polish archaeology]. Instytut Prahistorii UAM, OÊrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego,
Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Poznaƒskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznaƒ 2005,
pp. 522, fig. & phot. 199, colour plates 142. ISBN 83-916342-2-1. Polish text with English sum-
maries and captions.
These papers present examples of the application of aerial photography in Poland and some other
European countries. The authors discuss several issues including the history of Polish aerial archaeo-
logy, the conditions of its usefulness in Polish archaeology, certain contemporary technological
resources that increase the effectiveness of the information in the photographs, the complex prob-
lems of photointerpretation and the closely related question of how to archive them and make them
available, the universal uses of photographs in conservation work and in research practice. Aerial
photographs also allow to look at archaeology from a different perspective, thus they can be a good
basis for re-conceptualisation of many fundamental problems, such as methods of cultural land-
scape studies.
Recenzenci:
prof. dr hab. Bogus∏aw Gediga
prof. dr hab. S∏awomir Kadrow
© Copyright by Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski 2005
© Copyright by Authors
Publikacj´ wydano przy finansowym wsparciu Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków, Dziekana Wydzia∏u Historycznego UAM, Fundacji UAM, Aerial Archaeology
Research Group oraz ze Êrodków projektu
European Landscapes: Past, Present and Future
(Ref. No 2004-1495/001-001 CLT CA22) realizowanego w ramach programu Culture 2000.
Adjustacja streszczeƒ i t∏umaczenie podpisów: Joanna Haracz-Lewandowska
Sk∏ad i ∏amanie: ad rem, Poznaƒ – Jacek Tomczak
Projekt ok∏adki: Jolanta i Konrad Królowie
ISBN 83-916342-2-1
Wydawca:
ul. S∏owiaƒska 38A/6
61-664 Poznaƒ
tel./fax +48 / 61 826 78 44
e-mail: adrem@echostar.pl
Spis treÊci
Jacek Nowakowski, Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski,
Lataç, lataç i…
interpretowaç: problemy i perspektywy polskiej archeologii lotniczej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Cz´Êç I: Troch´ historii – czy tylko Biskupin?
Wojciech Piotrowski,
Wykopaliska biskupiƒskie z lotu ptaka – próba podsumowania
. . . . . . . . . 27
Lidia ˚uk,
Dokàd prowadzisz Biskupinie?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Dariusz Krasnod´bski,
Pamiàtkowy album z polskimi zdj´ciami lotniczymi z lat 1923-1929
. . . . 71
Agnieszka Dolatowska, Danuta Prinke,
Do trzech razy sztuka: próba interpretacji
zdj´ç lotniczych z Kotliny Toruƒsko-Bydgoskiej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Cz´Êç II: Zdj´cia lotnicze i technologia
S∏awomir Królewicz,
Charakterystyka wybranych cech wspó∏czesnych Êrednio-
i wysokorozdzielczych danych teledetekcyjnych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Jerzy Mia∏dun,
Wymiar fraktalny zobrazowaƒ teledetekcyjnych krajobrazu
ekologicznego, poddanego antropopresji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Jerzy Mia∏dun,
Wst´pna koncepcja struktury systemu pozyskiwania danych w trakcie
rekonesansu lotniczego i ich transmisji do Internetu w czasie rzeczywistym
. . . . . . . . . . . . . 117
Cz´Êç III: Problemy z interpretacjà
Lidia ˚uk,
W poszukiwaniu salomonowego rozwiàzania, czyli o tym, kto powinien
interpretowaç zdj´cia lotnicze – s∏ów kilka
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Andrzej Kijowski, Stefan ˚ynda,
Struktury glacjalne i peryglacjalne jako t∏o dla
archeologicznej interpretacji zdj´ç lotniczych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Krzysztof Maciejewski,
Wró˝enie z fusów? Dylematy fotografujàcego obiekty archeologiczne
. . 157
Cz´Êç IV: Archiwizacja i udost´pnianie zdj´ç lotniczych w archeologii
Wies∏aw St´pieƒ,
„Karta obserwacji terenu z góry”
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Katarzyna Bronk-Zaborowska, Andrzej Prinke, Lidia ˚uk,
APh_Max – baza danych
o zdj´ciach lotniczych dla potrzeb archeologii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Andrzej Prinke,
Zaplecze informatyczne w zastosowaniach metody archeologicznego
rekonesansu lotniczego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Jerzy Mia∏dun, Izabela Mirkowska, W∏odzimierz Ràczkowski,
WczesnoÊredniowieczne za∏o˝enia obronne w Polsce pó∏nocno-wschodniej:
projekt systemu informacji archeologicznej
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Cz´Êç V: Zdj´cia lotnicze w praktyce konserwatorskiej
Zbigniew Kobyliƒski, Krzysztof Misiewicz, Dariusz Wach,
„Archeologia niedestrukcyjna” w pó∏nocno-wschodniej Polsce
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Piotr Górny, Ma∏gorzata Przybyszewska, Jacek Wysocki,
Weryfikacja terenowa zdj´ç lotniczych
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Wojciech Sosnowski,
Dokumentacja fotolotnicza w archeologii ziemi che∏miƒskiej.
Pierwsze doÊwiadczenia, mo˝liwoÊci, perspektywy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Andrzej Prinke, W∏odzimierz Ràczkowski, Bogdan Walkiewicz,
Archeologiczny zwiad lotniczy wzd∏u˝ trasy planowanej autostrady A2
w granicach dawnego woj. poznaƒskiego
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
9
Jacek Nowakowski,
Znaczenie zdj´ç lotniczych w konserwatorstwie archeologicznym
na przyk∏adzie stanowiska archeologicznego w Osiecznej (stan. 4)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Tomasz Burda,
Archeologiczna apokalipsa. Wykorzystanie fotografii lotniczej w ocenie
zniszczeƒ na stanowiskach archeologicznych w Iraku
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Cz´Êç VI: Od zdj´ç lotniczych do wieloaspektowych i zintegrowanych badaƒ:
dorobek i perspektywy
Andrzej M. Wyrwa,
Zdj´cia lotnicze w ∏ekneƒskim kompleksie osadniczym oraz
ich weryfikacja archeologiczno-architektoniczna i osadnicza
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Krzysztof Maciejewski, W∏odzimierz Ràczkowski,
Jamy, jamy… lecz nie tylko:
wyniki archeologicznego rozpoznania lotniczego w Wielkopolsce w latach 2001-2002
. . . . . 283
Barbara Stolpiak, W∏odzimierz Ràczkowski, O
pactwo pocysterskie w Bierzwniku,
woj. zachodniopomorskie a zdj´cia lotnicze – oczekiwania i mo˝liwoÊci
. . . . . . . . . . . . . . . 297
Kazimierz Grà˝awski,
Zdj´cia lotnicze w archeologicznej praktyce badawczej
Muzeum w Brodnicy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Dariusz Krasnod´bski,
Lotnicza prospekcja archeologiczna w dorzeczu Odry,
przeprowadzona w 1999 roku
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Krzysztof Wieczorek,
Widaç, nie widaç – czy pilot mo˝e zostaç archeologiem?
. . . . . . . . . . . . 321
Marcin Dziewanowski, Lidia ˚uk,
Zaleg∏oÊci „nie do odrobienia”?
Przyczynek do przydatnoÊci zdj´ç lotniczych w badaniach terenowych
na przyk∏adzie stan. 5 w Mierzynie, woj. zachodniopomorskie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
Rafa∏ Gradowski,
Fotografia lotnicza w archeologii a problem wczesnoÊredniowiecznego
osadnictwa obronnego na terenie miasta Cz∏uchowa
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Mi∏osz Giersz, Maciej S∏omczyƒski, Mariusz Zió∏kowski,
Archeologia lotnicza
w polskich badaniach archeologicznych w Andach
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Violetta Julkowska, W∏odzimierz Ràczkowski,
Zobaczmy przesz∏oÊç! Zdj´cia lotnicze
w dydaktyce historii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
Cz´Êç VII: Zdj´cia lotnicze i krajobraz kulturowy
Wies∏aw St´pieƒ,
Fotografia lotnicza w ochronie krajobrazu kulturowego
. . . . . . . . . . . . . . . . . 373
Paul M. Barford,
Tworzenie krajobrazu: archeologia osadnicza z lotu ptaka?
. . . . . . . . . . . . . . 379
Grzegorz Kiarszys,
Osadnictwo czy krajobraz kulturowy: konsekwencje poznawcze
korelacji wyników badaƒ powierzchniowych i rozpoznania lotniczego
. . . . . . . . . . . . . . . . . 389
Cz´Êç VIII: Jak si´ to robi w Europie?
Robert Bewley,
Archeologia lotnicza – kilka myÊli na przysz∏oÊç
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
Rog Palmer,
Dlaczego niezb´dna jest interpretacja zdj´ç lotniczych i wykonywanie map?
. . . . . 407
Ralf Schwarz, Günter Wetzel,
Archeologia lotnicza w Niemczech – z historii badaƒ
. . . . . . . . 413
Michael Doneus,
Archeologia lotnicza w Austrii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
Martin Gojda,
Archeologia lotnicza w Czechach w koƒcu XX wieku:
integracja studiów nad krajobrazem kulturowym a archeologia nieinwazyjna
. . . . . . . . . . . 449
Ivan Kuzma,
Archeologia lotnicza na S∏owacji
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
Lis Helles Olesen,
Archeologia lotnicza w Danii
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
Romas Jarockis,
Fotografia lotnicza, archeologia i dziedzictwo kulturowe na Litwie
. . . . . . . . . 489
Juris Urt
-
ns,
Fotografia lotnicza w archeologii na ¸otwie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Indeks nazw osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Indeks nazw geograficznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
Lista adresowa autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
10
Andrzej Kijowski, Stefan ˚ynda
Struktury glacjalne i peryglacjalne jako t∏o
dla archeologicznej interpretacji zdj´ç lotniczych
1. Wst´p
Od kilkunastu lat coraz cz´Êciej archeolodzy w Polsce si´gajà do zdj´ç lotniczych w celu wyko-
rzystania zawartych na nich informacji w studiach nad przesz∏oÊcià. Mo˝na powiedzieç, ˝e ich za-
sadniczym celem jest poszukiwanie stanowisk archeologicznych i rozpoznanie ich struktury prze-
strzennej. Stosunkowo niewielkie doÊwiadczenie interpretacyjne rodzi powa˝ne wàtpliwoÊci co do
charakteru wielu obserwowanych Êladów (najcz´Êciej wyró˝ników roÊlinnych). Obiekty archeolo-
giczne sà tylko jednà z kategorii obiektów, które ujawniajà si´ w formie wyró˝ników roÊlinnych.
Jednà z takich grup struktur, które mogà utrudniaç interpretacj´ obiektów archeologicznych sà
struktury glacjalne i peryglacjalne. To w∏aÊnie na te struktury nak∏adajà si´ Êlady stanowisk arche-
ologicznych. Analizujàc zdj´cia lotnicze spotykamy si´ zatem z sytuacjami, w których nie ma wàt-
pliwoÊci co do kulturowego lub przyrodniczego charakteru obserwowanych wyró˝ników roÊlin-
nych, ale równie˝ z licznymi przyk∏adami takich wyró˝ników roÊlinnych, których interpretacja nie
jest oczywista i wymaga wzajemnych konsultacji.
Celem tego tekstu jest przybli˝enie archeologom podstawowych informacji o formach glacjal-
nych i peryglacjalnych w strefie Ni˝u Polskiego. Wiedza o tym, jak wyglàdajà niektóre formy, cz´-
sto wr´cz imitujàce obiekty archeologiczne, mo˝e byç przydatna w procesie interpretacji zdj´cia
oraz identyfikacji obiektów archeologicznych.
2. Geneza morfologiczno-litologiczna form plejstoceƒskich i ich obraz
na zdj´ciach lotniczych
2.1. Deglacjacja frontalna i arealna
Na obszarze wspó∏czesnej Polski powierzchni´ terenu ukszta∏towa∏ làdolód, a procesy zwiàzane
z jego wycofywaniem, czyli deglacjacjà, pozostawi∏y okreÊlone formy terenowe, zbudowane w prze-
wadze ze ˝wirów, piasków, glin, mu∏ków i utworów organicznych. Produktem
deglacjacji arealnej
i frontalnej
sà formy powierzchni terenu o charakterystycznej budowie geologicznej, która poprzez
sposób sedymentacji – budow´ wewn´trznà – tworzy okreÊlone struktury biegu i upadu warstw,
która to z kolei odzwierciedla si´ w litologii powierzchniowej formy terenowej. Aby poznaç formy
i budow´ powierzchniowà obszaru, nale˝y dok∏adnie przeanalizowaç morfogenez´ terenu badaƒ.
W tym celu zaprezentujemy schematy graficzne, ilustrujàce procesy morfogenetyczne, oraz zdj´cia
lotnicze pionowe i ukoÊne, wizualizujàce zapis morfologii struktur litologicznych.
145
[ Pobierz całość w formacie PDF ]