Brzózko i Dybcio 2007 Umiejętności, Leśniczy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->dr in¿. Jacek Brzózko, mgr in¿. Marta DybcioKatedra Maszyn Rolniczych i Leœnych, SGGW w WarszawieUMIEJÊTNOŒCI, KWALIFIKACJE I DOŒWIADCZENIE OPERATORÓWA WYDAJNOŒÆ PRACY SPECJALISTYCZNYCH MASZYN LEŒNYCHStreszczenieW artykule przedstawiono wstêpn¹ analizê znaczenia toku kszta³cenia, wrodzonych zdolnoœci oraz doœwiadczenia operatorówleœnych wysokowydajnych maszyn do pozyskiwania drewna na wydajnoœæ ich pracy. Zwrócono tak¿e uwagê na najwa¿niejszeczynniki stresogenne, których wystêpowanie w znacznym stopniu mo¿e ograniczyæ komfort pracy operatora.Mo¿liwoœci stosowania wysokowydajnych wieloopera-cyjnych maszyn leœnych do pozyskiwania drewna stanowi¹ wPolsce temat analiz ju¿ od kilkunastu lat. Rozwa¿ania te zewzglêdu na jednostkowe wystêpowanie tych maszyn w naszymkraju dotyczy³y g³ównie rozwi¹zañ technicznych itechnologicznych. Obecnie jednak daje siê zaobserwowaæwzrost zainteresowania wykonawców prac leœnych wyko-rzystaniem tej grupy maszyn, a powodem tego jest ograniczonamo¿liwoœæ korzystania z miejscowej, taniej si³y roboczej.Pracownicy leœni zatrudniani dotychczas przy pozyskiwaniudrewna, w ostatnim czasie, coraz czêœciej decyduj¹ siê nawyjazd za granicê w celu znalezienia lepiej p³atnej pracy.Z drugiej strony realn¹ barierê wprowadzenia wysoko-wydajnych maszyn do powszechnego u¿ytkowania stanowi¹nadal ich wysokie ceny i koszty eksploatacji.Poniewa¿ kwestie technologiczne oraz technicznewp³ywaj¹ce na wydajnoœæ pracy maszyn wysokowydajnychzosta³y ju¿ omówione w literaturze [1, 2, 3] w tym opracowaniuchcielibyœmy przeanalizowaæ wp³yw tzw. „czynnikaludzkiego” na efekty pracy tego typu maszyn leœnych. Czynnikludzki, na który sk³adaj¹ siê cechy psychofizyczne operatora,jego doœwiadczenie oraz stan emocjonalny w danym dniuwydaje siê mieæ kluczowe znaczenie dla sprawnego dzia³aniatak wydajnej maszyny, jak¹ jest np.: harwester (rys. 1).Liczbowe oszacowanie tego wp³ywu jest jednak bardzo trudne.Mo¿liwe natomiast jest wskazanie najistotniejszychelementów maj¹cych wp³yw na pracê operatora leœnejwysokowydajnej maszyny i osi¹gane efekty produkcyjnepodczas zmiany roboczej.Podstawowymi czynnikami s¹ kwalifikacje orazdoœwiadczenie operatora. Im wiêkszy zakres wykonywanychczynnoœci oraz wy¿szy poziom techniczny maszyny tymwymagania stawiane operatorom s¹ wy¿sze. W polskichwarunkach przyjmuje siê, ¿e okres niezbêdny do wyszkoleniaw pe³ni wydajnego operatora harwestera wynosi oko³o dwóchlat, zaœ w przypadku forwardera oko³o pó³ roku. Na okres tensk³adaj¹ siê najczêœciej æwiczenia na symulatorze kompu-terowym (rys. 2) trwaj¹ce w zale¿noœci od predyspozycji osobyszkol¹cej siê od kilkunastu do kilkudziesiêciu godzin. Celemich jest opanowanie pos³ugiwania siê elementami steruj¹cymimaszyn¹, odpowiedniego programowania komputerapok³adowego, reakcji na symulowane awarie i usterki techni-czne i technologiczne. Nastêpnie proces szkolenia kontynu-owany jest na symulatorze rzeczywistym stacjonarnym(rys. 3), najczêœciej w podobnym wymiarze godzin. Tutajoperator uczy siê g³ównie wyczucia dystansu do drzewa, odpo-wiedniego przyk³adania g³owicy harwesterowej lub chwytaka¿urawia gwarantuj¹cego bezpieczn¹ i sprawn¹ œcinkê lubza³adunek sortymentów. Kolejnym etapem jest praca narzeczywistych powierzchniach leœnych pod okiemdoœwiadczonego operatora (instruktora) oraz okres pracysamodzielnej do uzyskania odpowiedniego poziomu umiejê-tnoœci gwarantuj¹cego za³o¿on¹ wydajnoœæ pracy, a tak¿e - cowa¿niejsze - bezpieczeñstwo i ochronê drzewostanu pozosta-j¹cego na powierzchni.Rys. 1. Harwester przy pracyRys. 2. Komputerowy symulator harwesteraZdaniem doœwiadczonych u¿ytkowników maszynwielooperacyjnych idealny operator harwestera to osoba wwieku minimum 25 lat, z ustabilizowanym ¿yciem prywatnym,posiadaj¹ca doœwiadczenie w pracy w lesie maszynamiwyposa¿onymi w ¿uraw hydrauliczny. Wymagania te wynikaj¹w g³ównym stopniu z d¹¿enia do odrzucenia osóbnieodpowiedzialnych, które manualnie i fizycznie s¹ bardzosprawni, jednak miewaj¹ poci¹g do brawury. Cena maszyn orazich du¿a podatnoœæ na uszkodzenia powodowane b³êdamioperatora coraz czêœciej okreœlaj¹ preferencje pracodawców,aby zatrudniaæ operatorów spokojnych i systematycznych niezaœ maksymalnie wydajnych.TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007Rys. 3. Rzeczywisty stacjonarny symulator harwesteraCzterokrotnie d³u¿szy okres szkolenia przy harwesterze wstosunku do forwardera mo¿e wydawaæ siê przesadnie d³ugi,jednak nale¿y mieæ na uwadze specyfikê pracy tych maszyn.Harwester dokonuje œcinki i obala drzewo. Jego operator jestwiêc nara¿ony na du¿o wiêkszy stres wynikaj¹cy zkoniecznoœci zachowania ci¹g³ej koncentracji - b³êdnym jestmniemanie jakoby harwesterem nie mo¿na obaliæ drzewa namaszynê. Kierunek obalania oraz jego dynamika zale¿ywy³¹cznie od operatora maszyny. Operator harwesterazazwyczaj wykonuje tak¿e szlaki technologiczne wewn¹trzdrzewostanu i wzd³u¿ nich uk³ada i sortuje wyrabianesortymenty. Forwarder natomiast ma za zadanie przemieœciæ jedo sk³adnicy i jeœli pracuje po harwesterze, którego operatorwykona³ prawid³owo swoj¹ pracê, to jego zadanie jest znacznieuproszczone. Oczywiœcie, tak¿e w tym przypadku, istniejemo¿liwoœæ „w³o¿enia sobie drzewa do kabiny” jednak poziomstresu operatora tej maszyny jest du¿o mniejszy.Wa¿n¹ rzecz¹ jest wiêc zapewnienie operatorom maszynwielooperacyjnych warunków sprzyjaj¹cych spokojnej ibezpiecznej pracy (sta³e zatrudnienie, maksymalniedziesiêciogodzinny dzieñ pracy ³¹cznie z przerwami, dobrydostêp do serwisu maszyn itd.).Doœwiadczenie, zdobyte kwalifikacje, stan psychofizy-czny, a przede wszystkim decyzje podejmowane przezoperatorów maszyn leœnych maj¹ znacz¹cy wp³yw nawydajnoœæ pracy. Na przyk³adzie harwestera, spoœród wykony-wanych przez niego operacji mo¿na wybraæ ca³y szereg takich,których czas trwania zale¿y w decyduj¹cym stopniu odszybkoœci podejmowania decyzji przez operatora. Np. z przyjê-tego przez operatora schematu ciêæ bêd¹cego efektem szkoleñczy nawyków wynika iloœæ drzew œcinanych z jednegoustawienia maszyny [3]. Poprzez doœwiadczenie w operowaniu¿urawiem z g³owic¹ operator ma wp³yw na czas siêgania podrzewo i przemieszczania go nad miejsce uk³adaniasortymentów. Podczas badañ obserwowano operatorów zniewielkim doœwiadczeniem, którzy kilkakrotnie zmienialistanowisko pracy, by znaleŸæ optymalne ustawienie maszynyoraz operatorów z wieloletnim sta¿em pracy, którzy siêgali iœcinali drzewo z pozoru niemo¿liwe do œciêcia z danegoustawienia maszyny. Du¿e znaczenie ma te¿ umiejêtnoœæodpowiedniego zaprogramowania pok³adowego komputera,poprzez który przechodz¹ wszystkie decyzje. Mo¿na bowiemzaprogramowaæ go tak, by on sam podejmowa³ okreœlonedecyzje w odniesieniu do wybranych parametrów pracy (np.:d³ugoœci wyrabianych sortymentów), lub te¿ tak, by ka¿d¹decyzjê musia³ zatwierdziæ operator. Poci¹ga to jednak za sob¹„bombardowanie” operatora koniecznoœci¹ sta³egopodejmo-wania decyzji. W oparciu o przeprowadzone wstêpne badanianp.: czas okrzesywania drzew przez harwester waha³ siê od12,7 s do 2,8 s i zale¿a³ g³ównie od sprawnoœci uk³aduposuwowego, ale tak¿e od za³o¿onego sposobu pracy. Sumuj¹cczasy poszczególnych operacji technologicznych, na którewp³yw ma operator maszyny okazuje siê, ¿e ich udzia³ w ca³ymcyklu stanowi od 31,3% do 53,2% i zale¿y g³ównie odnarzuconego systemu ciêæ. Mo¿e wiêc mieæ to znacz¹cy wp³ywna uzyskiwan¹ przez maszynê wydajnoœæ pracy.Trzeba tak¿e wspomnieæ o uwarunkowaniach ergonomi-cznych i technologicznych maj¹cych g³ównie wp³yw nawarunki pracy operatora, mniej zaœ bezpoœrednio na procesprodukcyjny. Ergonomiczne to przede wszystkim warunkipanuj¹ce w kabinie (rys. 4). Tutaj standardem s¹ ju¿ komforto-we, klimatyzowane kabiny w znacznym stopniu redukuj¹ceniekorzystny wp³yw na operatora zewnêtrznych warunkówatmosferycznych, panuj¹cych w danym dniu (upa³, mróz) orazzagro¿eñ pochodz¹cych od maszyny (ha³as, drgania).Rys. 4. Wnêtrze kabiny wspó³czesnej maszyny do pozyski-wania drewnaDu¿e znaczenie dla operatora, zw³aszcza mniejdoœwiadczonego, ma tak¿e sta³y kontakt z jednostk¹zarz¹dzaj¹c¹, w naszym przypadku zwykle nadleœnictwem.Daje to mo¿liwoœæ b³yskawicznych konsultacji w przypadkunag³ych problemów. S³u¿¹cy do tego telefon GSM jest ju¿ odkilku lat sta³ym wyposa¿eniem leœnych maszyn wysoko-wydajnych.Nowoœci¹ nie stosowan¹ jeszcze w Polsce jest natomiastmontowanie na maszynach typu harwester nadajników GPSpozwalaj¹cych na sta³¹ kontrolê miejsca pracy maszyny. Trasaprzejazdu przy zmianie miejsca pracy maszyny ma ogromneznaczenie zw³aszcza w krajach gdzie powierzchnie roboczeznajduj¹ siê daleko od baz technicznych. W przypadku wykry-cia d³u¿szego nieplanowanego postoju maszyny oraz brakumo¿liwoœci nawi¹zania kontaktu z operatorem dyspozytorwysy³a na miejsce pomoc techniczn¹ zwykle przygotowan¹tak¿e do udzielenia pomocy w przypadku nieszczêœliwegowypadku.Nale¿y tak¿e zasygnalizowaæ, jak du¿e znaczenie przyporuszaniu siê harwestera po drogach publicznych ma mo¿li-woœæ obrotu fotela operatora, wystêpuj¹ca tylko wniektórychTECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007modelach. Podczas przejazdów transportowych maszynaporusza siê w stronê przeciwn¹ ni¿ podczas pracy wdrzewostanie. ¯uraw hydrauliczny wraz z g³owic¹ znajduj¹ siêwtedy za kabin¹ operatora. U³atwia to znacznie obserwowaniedrogi i wydatnie skraca czas dojazdu na powierzchniê.Konieczne jest tak¿e zwrócenie uwagi na zagadnieniedotycz¹ce przejazdów przez trasy szybkiego ruchu, zw³aszczawielojezdniowe. Na ogó³ jest to operacja bardzo niebezpieczna,zajmuj¹ca du¿o czasu i ogromnie stresuj¹ca dla operatora.Planuj¹c zadania pozyskaniowe powinno siê wiêc zwróciæuwagê na maksymalne ich ograniczenie.Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e szeroko rozumiany,chocia¿ trudno mierzalny, czynnik ludzki ma znacz¹cy wp³ywna wydajnoœæ pracy maszyn leœnych. Jego wielkoœæ pozostajejednak nadal nieokreœlona. Przedstawione powy¿ej rozwa¿anias¹ bowiem wynikiem wstêpnej analizy tematu, bêd¹cej przygo-towaniem do próby doœwiadczalnego okreœlenia wp³ywu kwa-lifikacji i doœwiadczenia operatorów na wydajnoœæ maszynleœnych. Wypada jednak postawiæ pytanie: Czy wydajnoœæ jestnajwa¿niejsza? OdpowiedŸ brzmi: zale¿y dla kogo?Dla w³aœciciela na pewno tak, gdy¿ gwarantuje maksymalnyzysk, jednak ju¿ dla in¿yniera zajmuj¹cego siê organizacj¹pracy maszyn w nadleœnictwie wa¿niejsze bêdzie zapewnienieci¹g³oœci produkcji oraz minimalizacja przestojówspowodowana awariami maszyn. OdpowiedŸ wiêc pozostajeotwarta.Literatura[1] Suwa³a M., Jod³owski K.: Wp³yw procesów technolo-gicznych na wydajnoœæ pracy i koszty pozyskiwaniadrewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku.Czêœæ I. Trzebie¿e póŸne. Prace IBL, Ser.Anr 2/2002[2] Wiêsik J.: Efektywnoœæ wielooperacyjnej maszynypozyskaniowej (harwestera) w ró¿nych warunkach pracy.Przegl¹d Techniki Rolniczej i Leœnej 11/1999[3] Wiêsik J., Nurek T., Dybcio M.: Badania procesupozyskiwania drewna harwesterem na zrêbie zupe³nym.Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna 11/2006.SKILLS, QUALIFICATIONS AND THE EXPERIENCE OF OPERATORSAND THE JOB PERFORMANCE OF SPECIALISTIC FOREST-MACHINESSummaryIn the article the initial analysis of the importance of the course of the education, inborn abilities and experience of operators on theefficiency of forest- high-productive wood harvesting machines is presented. The most important stress causing factors that verysignificantly deteriorate the comfort of operator working conditions are also pointed out.TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007 [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
//-->dr in¿. Jacek Brzózko, mgr in¿. Marta DybcioKatedra Maszyn Rolniczych i Leœnych, SGGW w WarszawieUMIEJÊTNOŒCI, KWALIFIKACJE I DOŒWIADCZENIE OPERATORÓWA WYDAJNOŒÆ PRACY SPECJALISTYCZNYCH MASZYN LEŒNYCHStreszczenieW artykule przedstawiono wstêpn¹ analizê znaczenia toku kszta³cenia, wrodzonych zdolnoœci oraz doœwiadczenia operatorówleœnych wysokowydajnych maszyn do pozyskiwania drewna na wydajnoœæ ich pracy. Zwrócono tak¿e uwagê na najwa¿niejszeczynniki stresogenne, których wystêpowanie w znacznym stopniu mo¿e ograniczyæ komfort pracy operatora.Mo¿liwoœci stosowania wysokowydajnych wieloopera-cyjnych maszyn leœnych do pozyskiwania drewna stanowi¹ wPolsce temat analiz ju¿ od kilkunastu lat. Rozwa¿ania te zewzglêdu na jednostkowe wystêpowanie tych maszyn w naszymkraju dotyczy³y g³ównie rozwi¹zañ technicznych itechnologicznych. Obecnie jednak daje siê zaobserwowaæwzrost zainteresowania wykonawców prac leœnych wyko-rzystaniem tej grupy maszyn, a powodem tego jest ograniczonamo¿liwoœæ korzystania z miejscowej, taniej si³y roboczej.Pracownicy leœni zatrudniani dotychczas przy pozyskiwaniudrewna, w ostatnim czasie, coraz czêœciej decyduj¹ siê nawyjazd za granicê w celu znalezienia lepiej p³atnej pracy.Z drugiej strony realn¹ barierê wprowadzenia wysoko-wydajnych maszyn do powszechnego u¿ytkowania stanowi¹nadal ich wysokie ceny i koszty eksploatacji.Poniewa¿ kwestie technologiczne oraz technicznewp³ywaj¹ce na wydajnoœæ pracy maszyn wysokowydajnychzosta³y ju¿ omówione w literaturze [1, 2, 3] w tym opracowaniuchcielibyœmy przeanalizowaæ wp³yw tzw. „czynnikaludzkiego” na efekty pracy tego typu maszyn leœnych. Czynnikludzki, na który sk³adaj¹ siê cechy psychofizyczne operatora,jego doœwiadczenie oraz stan emocjonalny w danym dniuwydaje siê mieæ kluczowe znaczenie dla sprawnego dzia³aniatak wydajnej maszyny, jak¹ jest np.: harwester (rys. 1).Liczbowe oszacowanie tego wp³ywu jest jednak bardzo trudne.Mo¿liwe natomiast jest wskazanie najistotniejszychelementów maj¹cych wp³yw na pracê operatora leœnejwysokowydajnej maszyny i osi¹gane efekty produkcyjnepodczas zmiany roboczej.Podstawowymi czynnikami s¹ kwalifikacje orazdoœwiadczenie operatora. Im wiêkszy zakres wykonywanychczynnoœci oraz wy¿szy poziom techniczny maszyny tymwymagania stawiane operatorom s¹ wy¿sze. W polskichwarunkach przyjmuje siê, ¿e okres niezbêdny do wyszkoleniaw pe³ni wydajnego operatora harwestera wynosi oko³o dwóchlat, zaœ w przypadku forwardera oko³o pó³ roku. Na okres tensk³adaj¹ siê najczêœciej æwiczenia na symulatorze kompu-terowym (rys. 2) trwaj¹ce w zale¿noœci od predyspozycji osobyszkol¹cej siê od kilkunastu do kilkudziesiêciu godzin. Celemich jest opanowanie pos³ugiwania siê elementami steruj¹cymimaszyn¹, odpowiedniego programowania komputerapok³adowego, reakcji na symulowane awarie i usterki techni-czne i technologiczne. Nastêpnie proces szkolenia kontynu-owany jest na symulatorze rzeczywistym stacjonarnym(rys. 3), najczêœciej w podobnym wymiarze godzin. Tutajoperator uczy siê g³ównie wyczucia dystansu do drzewa, odpo-wiedniego przyk³adania g³owicy harwesterowej lub chwytaka¿urawia gwarantuj¹cego bezpieczn¹ i sprawn¹ œcinkê lubza³adunek sortymentów. Kolejnym etapem jest praca narzeczywistych powierzchniach leœnych pod okiemdoœwiadczonego operatora (instruktora) oraz okres pracysamodzielnej do uzyskania odpowiedniego poziomu umiejê-tnoœci gwarantuj¹cego za³o¿on¹ wydajnoœæ pracy, a tak¿e - cowa¿niejsze - bezpieczeñstwo i ochronê drzewostanu pozosta-j¹cego na powierzchni.Rys. 1. Harwester przy pracyRys. 2. Komputerowy symulator harwesteraZdaniem doœwiadczonych u¿ytkowników maszynwielooperacyjnych idealny operator harwestera to osoba wwieku minimum 25 lat, z ustabilizowanym ¿yciem prywatnym,posiadaj¹ca doœwiadczenie w pracy w lesie maszynamiwyposa¿onymi w ¿uraw hydrauliczny. Wymagania te wynikaj¹w g³ównym stopniu z d¹¿enia do odrzucenia osóbnieodpowiedzialnych, które manualnie i fizycznie s¹ bardzosprawni, jednak miewaj¹ poci¹g do brawury. Cena maszyn orazich du¿a podatnoœæ na uszkodzenia powodowane b³êdamioperatora coraz czêœciej okreœlaj¹ preferencje pracodawców,aby zatrudniaæ operatorów spokojnych i systematycznych niezaœ maksymalnie wydajnych.TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007Rys. 3. Rzeczywisty stacjonarny symulator harwesteraCzterokrotnie d³u¿szy okres szkolenia przy harwesterze wstosunku do forwardera mo¿e wydawaæ siê przesadnie d³ugi,jednak nale¿y mieæ na uwadze specyfikê pracy tych maszyn.Harwester dokonuje œcinki i obala drzewo. Jego operator jestwiêc nara¿ony na du¿o wiêkszy stres wynikaj¹cy zkoniecznoœci zachowania ci¹g³ej koncentracji - b³êdnym jestmniemanie jakoby harwesterem nie mo¿na obaliæ drzewa namaszynê. Kierunek obalania oraz jego dynamika zale¿ywy³¹cznie od operatora maszyny. Operator harwesterazazwyczaj wykonuje tak¿e szlaki technologiczne wewn¹trzdrzewostanu i wzd³u¿ nich uk³ada i sortuje wyrabianesortymenty. Forwarder natomiast ma za zadanie przemieœciæ jedo sk³adnicy i jeœli pracuje po harwesterze, którego operatorwykona³ prawid³owo swoj¹ pracê, to jego zadanie jest znacznieuproszczone. Oczywiœcie, tak¿e w tym przypadku, istniejemo¿liwoœæ „w³o¿enia sobie drzewa do kabiny” jednak poziomstresu operatora tej maszyny jest du¿o mniejszy.Wa¿n¹ rzecz¹ jest wiêc zapewnienie operatorom maszynwielooperacyjnych warunków sprzyjaj¹cych spokojnej ibezpiecznej pracy (sta³e zatrudnienie, maksymalniedziesiêciogodzinny dzieñ pracy ³¹cznie z przerwami, dobrydostêp do serwisu maszyn itd.).Doœwiadczenie, zdobyte kwalifikacje, stan psychofizy-czny, a przede wszystkim decyzje podejmowane przezoperatorów maszyn leœnych maj¹ znacz¹cy wp³yw nawydajnoœæ pracy. Na przyk³adzie harwestera, spoœród wykony-wanych przez niego operacji mo¿na wybraæ ca³y szereg takich,których czas trwania zale¿y w decyduj¹cym stopniu odszybkoœci podejmowania decyzji przez operatora. Np. z przyjê-tego przez operatora schematu ciêæ bêd¹cego efektem szkoleñczy nawyków wynika iloœæ drzew œcinanych z jednegoustawienia maszyny [3]. Poprzez doœwiadczenie w operowaniu¿urawiem z g³owic¹ operator ma wp³yw na czas siêgania podrzewo i przemieszczania go nad miejsce uk³adaniasortymentów. Podczas badañ obserwowano operatorów zniewielkim doœwiadczeniem, którzy kilkakrotnie zmienialistanowisko pracy, by znaleŸæ optymalne ustawienie maszynyoraz operatorów z wieloletnim sta¿em pracy, którzy siêgali iœcinali drzewo z pozoru niemo¿liwe do œciêcia z danegoustawienia maszyny. Du¿e znaczenie ma te¿ umiejêtnoœæodpowiedniego zaprogramowania pok³adowego komputera,poprzez który przechodz¹ wszystkie decyzje. Mo¿na bowiemzaprogramowaæ go tak, by on sam podejmowa³ okreœlonedecyzje w odniesieniu do wybranych parametrów pracy (np.:d³ugoœci wyrabianych sortymentów), lub te¿ tak, by ka¿d¹decyzjê musia³ zatwierdziæ operator. Poci¹ga to jednak za sob¹„bombardowanie” operatora koniecznoœci¹ sta³egopodejmo-wania decyzji. W oparciu o przeprowadzone wstêpne badanianp.: czas okrzesywania drzew przez harwester waha³ siê od12,7 s do 2,8 s i zale¿a³ g³ównie od sprawnoœci uk³aduposuwowego, ale tak¿e od za³o¿onego sposobu pracy. Sumuj¹cczasy poszczególnych operacji technologicznych, na którewp³yw ma operator maszyny okazuje siê, ¿e ich udzia³ w ca³ymcyklu stanowi od 31,3% do 53,2% i zale¿y g³ównie odnarzuconego systemu ciêæ. Mo¿e wiêc mieæ to znacz¹cy wp³ywna uzyskiwan¹ przez maszynê wydajnoœæ pracy.Trzeba tak¿e wspomnieæ o uwarunkowaniach ergonomi-cznych i technologicznych maj¹cych g³ównie wp³yw nawarunki pracy operatora, mniej zaœ bezpoœrednio na procesprodukcyjny. Ergonomiczne to przede wszystkim warunkipanuj¹ce w kabinie (rys. 4). Tutaj standardem s¹ ju¿ komforto-we, klimatyzowane kabiny w znacznym stopniu redukuj¹ceniekorzystny wp³yw na operatora zewnêtrznych warunkówatmosferycznych, panuj¹cych w danym dniu (upa³, mróz) orazzagro¿eñ pochodz¹cych od maszyny (ha³as, drgania).Rys. 4. Wnêtrze kabiny wspó³czesnej maszyny do pozyski-wania drewnaDu¿e znaczenie dla operatora, zw³aszcza mniejdoœwiadczonego, ma tak¿e sta³y kontakt z jednostk¹zarz¹dzaj¹c¹, w naszym przypadku zwykle nadleœnictwem.Daje to mo¿liwoœæ b³yskawicznych konsultacji w przypadkunag³ych problemów. S³u¿¹cy do tego telefon GSM jest ju¿ odkilku lat sta³ym wyposa¿eniem leœnych maszyn wysoko-wydajnych.Nowoœci¹ nie stosowan¹ jeszcze w Polsce jest natomiastmontowanie na maszynach typu harwester nadajników GPSpozwalaj¹cych na sta³¹ kontrolê miejsca pracy maszyny. Trasaprzejazdu przy zmianie miejsca pracy maszyny ma ogromneznaczenie zw³aszcza w krajach gdzie powierzchnie roboczeznajduj¹ siê daleko od baz technicznych. W przypadku wykry-cia d³u¿szego nieplanowanego postoju maszyny oraz brakumo¿liwoœci nawi¹zania kontaktu z operatorem dyspozytorwysy³a na miejsce pomoc techniczn¹ zwykle przygotowan¹tak¿e do udzielenia pomocy w przypadku nieszczêœliwegowypadku.Nale¿y tak¿e zasygnalizowaæ, jak du¿e znaczenie przyporuszaniu siê harwestera po drogach publicznych ma mo¿li-woœæ obrotu fotela operatora, wystêpuj¹ca tylko wniektórychTECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007modelach. Podczas przejazdów transportowych maszynaporusza siê w stronê przeciwn¹ ni¿ podczas pracy wdrzewostanie. ¯uraw hydrauliczny wraz z g³owic¹ znajduj¹ siêwtedy za kabin¹ operatora. U³atwia to znacznie obserwowaniedrogi i wydatnie skraca czas dojazdu na powierzchniê.Konieczne jest tak¿e zwrócenie uwagi na zagadnieniedotycz¹ce przejazdów przez trasy szybkiego ruchu, zw³aszczawielojezdniowe. Na ogó³ jest to operacja bardzo niebezpieczna,zajmuj¹ca du¿o czasu i ogromnie stresuj¹ca dla operatora.Planuj¹c zadania pozyskaniowe powinno siê wiêc zwróciæuwagê na maksymalne ich ograniczenie.Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e szeroko rozumiany,chocia¿ trudno mierzalny, czynnik ludzki ma znacz¹cy wp³ywna wydajnoœæ pracy maszyn leœnych. Jego wielkoœæ pozostajejednak nadal nieokreœlona. Przedstawione powy¿ej rozwa¿anias¹ bowiem wynikiem wstêpnej analizy tematu, bêd¹cej przygo-towaniem do próby doœwiadczalnego okreœlenia wp³ywu kwa-lifikacji i doœwiadczenia operatorów na wydajnoœæ maszynleœnych. Wypada jednak postawiæ pytanie: Czy wydajnoœæ jestnajwa¿niejsza? OdpowiedŸ brzmi: zale¿y dla kogo?Dla w³aœciciela na pewno tak, gdy¿ gwarantuje maksymalnyzysk, jednak ju¿ dla in¿yniera zajmuj¹cego siê organizacj¹pracy maszyn w nadleœnictwie wa¿niejsze bêdzie zapewnienieci¹g³oœci produkcji oraz minimalizacja przestojówspowodowana awariami maszyn. OdpowiedŸ wiêc pozostajeotwarta.Literatura[1] Suwa³a M., Jod³owski K.: Wp³yw procesów technolo-gicznych na wydajnoœæ pracy i koszty pozyskiwaniadrewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku.Czêœæ I. Trzebie¿e póŸne. Prace IBL, Ser.Anr 2/2002[2] Wiêsik J.: Efektywnoœæ wielooperacyjnej maszynypozyskaniowej (harwestera) w ró¿nych warunkach pracy.Przegl¹d Techniki Rolniczej i Leœnej 11/1999[3] Wiêsik J., Nurek T., Dybcio M.: Badania procesupozyskiwania drewna harwesterem na zrêbie zupe³nym.Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna 11/2006.SKILLS, QUALIFICATIONS AND THE EXPERIENCE OF OPERATORSAND THE JOB PERFORMANCE OF SPECIALISTIC FOREST-MACHINESSummaryIn the article the initial analysis of the importance of the course of the education, inborn abilities and experience of operators on theefficiency of forest- high-productive wood harvesting machines is presented. The most important stress causing factors that verysignificantly deteriorate the comfort of operator working conditions are also pointed out.TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA3/2007 [ Pobierz całość w formacie PDF ]