Bugaj-Tablica Szmaragdowa Hermesa Trismegistosa, hermeneutyka#=
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Jest to fragment ksi��ki pt. Hermetyzm znanego historyka alchemii ichemii, doc. dr. Romana Bugaja (ur. w 1922 r.). Uka�e si� ona nak�ademWydawnictwa Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich.Tablica Szmaragdowa Hermesa Trismegistosa cz. I i IIRoman BugajW literaturze hermetycznej wyst�puje dokument, kt�rego nie da si� pomin��przy badaniu alchemii i o kt�rym alchemicy twierdz�, �e jest dzie�emHermesa Trismegistosa oraz �e zosta� znaleziony w jego grobie. Dokumentten nosi nazw� Tablicy Szmaragdowej (Tabula Smaragdina). Mia� to by� tekstwyryty na tablicy ze szmaragdu, zawieraj�cy ca�� tajemnic� alchemii.1. Dawniejsze pogl�dy na pochodzenie Tablicy SzmaragdowejPrzez d�ugi czas tekst znany by� tylko w ostatniej, �aci�skiej wersji, ahistoria tego znaleziska by�a zupe�nie nieznana, nie posiadano �adnejinformacji o tym, kto t� tablic� znalaz�, gdzie i co si� z ni� p�niej-sta�o. Nie wiedziano nawet, jakim pismem i w jakim j�zyku zosta�apocz�tkowo napisana, czy pismem hieroglificznym, czy w j�zyku fenickimalbo greckim. R�wnie� nie wiedziano, kto j� prze�o�y� na j�zyk �aci�ski.Dlatego niekt�rzy pisarze hermetyczni uwa�aj� j� za apokryf i za wymys�lub utw�r kt�rego� z alchemik�w XIII wieku.Daniel Georg Marhof m�wi: �Pochodzenie przypisywanej Hermesowi TablicySzmaragdowej jest nieznane. Jednak�e myli si� ca�kowicie Atanazy Kirchertwierdz�c, �e przed czasem Raimundusa Lullusa (ok. 1235 - ok. 1315) nieistnia�a, wiadomo bowiem, �e Johann von Garlandia, zwany Hortulanusem,wed�ug �wiadectwa Baleusa �yj�cy w dziesi�tym wieku, ju� do tej tablicynapisa� uczony komentarz. W. Ch. Kriegsmann wyda� j� w j�zyku fenickim(1657), ale o ile mi wiadomo, nie wspomnia�, sk�d wzi�� fenickiet�umaczenie�1.W roku 1869 wybitny badacz alchemii, Gottlieb Latz, w swej niezwykleoryginalnej i rzadkiej ksi��ce pt. Die Alchemie, wydanej w�asnym nak�adem,zaopatrzonej podpisem autora i przekazanej tylko osobom zaufanym, wyrazi�o Tablicy Szmaragdowej nast�puj�c� opini�:�Ca�a alchemia rozpada si� na dwa okresy, na okres, kt�ry wypada przedTablic� Szmaragdow�, oraz na drugi, kt�ry nast�puje po odkryciu TablicySzmaragdowej. Od czasu kiedy zosta�a ona napisana, ewentualnie od kiedyuzyska�a znaczenie i rozg�os, ca�a alchemia obraca si� wok� TablicySzmaragdowej. Stosownie do tego, w jaki spos�b b�dzie ona interpretowana iwyk�adana, zmienia si� i kszta�tuje punkt widzenia alchemii. Alchemia,mo�na powiedzie� w pewnym sensie, w swym drugim okresie jest wyk�ademTablicy Szmaragdowej�2.Nale�y przyzna�, �e s�d G. Latza jest w du�ej mierze s�uszny iuzasadniony. Historia alchemii ca�kowicie potwierdza jego zapatrywanie. Awi�c sprawa warta jest naukowego zbadania. �aci�ski tekst Tablicy zosta�przedrukowany w wielu zbiorach pism alchemicznych i nosi tytu�: TabulaSmaragdina albo Verba secretorum Hermetis Trismegisti. Tekst ten jestbardzo kr�tki, sk�ada si� zaledwie z trzynastu oddzielnych zda�.Przytaczam go tu w przek�adzie na j�zyk polski.S�owa tajemnic Hermesa Trismegistosa1. Prawdziwe, bez k�amstwa, pewne i najprawdziwsze.2. To, co jest ni�ej, jest jak to, co jest wy�ej, a to, co jest wy�ej,jest jak to, co jest ni�ej, dla przenikni�cia cud�w jedynej rzeczy.3. I tak jak wszystkie rzeczy powsta�y z jednego, z my�li jednego, takwszystkie rzeczy zosta�y zrodzone z tej jednej rzeczy, przezprzystosowanie.4. Ojcem jego jest S�o�ce, matk� Ksi�yc; wiatr wynosi� go w swym �onie;karmicielk� jego jest ziemia.5. Ojciec wszelkiego stworzenia ca�ego �wiata jest tutaj.6. Si�a jego jest zupe�na, je�eli zamieni si� w ziemi�.7. Oddzielisz ziemi� od ognia, subtelne (lotne) od g�stego, z wolna, zwielk� zr�czno�ci�.8. Wznosi si� z ziemi ku niebu i powt�rnie zst�puje na ziemi� i otrzymujesi�� wy�szych i ni�szych. Tak posi�dziesz chwa�� ca�ego �wiata. Dlategoodst�pi od ciebie wszelka ciemno��.9. Ta jest wszelkiej mocy pot�na si�a: poniewa� zwyci�y wszelk� rzeczsubteln� i przeniknie ka�de cia�o sta�e.10. Tak zosta� stworzony �wiat.11. Takie b�d� cudowne przystosowania, kt�rych spos�b jest tu zawarty.12. Dlatego jestem nazwany Hermesem Potr�jnie-Wielkim (HermesTrismegistos), posiadaj�cym trzy cz�ci filozofii ca�ego �wiata.13. To jest zupe�ne, co powiedzia�em o dzia�aniu S�o�ca.3Zdaniem Karola Schmiedera legenda o tej Tablicy g�osz�ca, �e zosta�a onaznaleziona w r�ku jakiej� mumii, nie zas�uguje na uwag�. Podobnie ba�niowycharakter posiada motyw, zgodnie z kt�rym tekst Tablicy zosta� wyryty naszmaragdzie i, jakkolwiek nie ma nubijskich szmaragd�w tej wielko�ci, abytego rodzaju napis m�g� si� na nich zmie�ci�, to m�g� on by� wykonany nazielonym malachicie albo na zielonym fluspacie, minera�ach odpowiedniouformowanych w tablice, kt�re Pliniusz opisa� pod nazw� staro�ytnychszmaragd�w. Ostatecznie materia� Tablicy mo�e stanowi� nic nie znacz�c�okoliczno�� uboczn�. Gdyby�my ju� znale�li podstawy do okre�lenia jejdawno�ci, to materia� jej nie powinien nas wprowadza� w b��d. Cytowanyautor zauwa�a, �e Celsus pod terminem emplastum smaragdinum rozumie nieplaster z kamienia szlachetnego, lecz plaster o kolorze zielonym. A zatemi tutaj mog�o chodzi� o zielon� tablic�, mo�e z drewna, poci�gni�t�zielonym woskiem, na kt�rej staro�ytni pisali za pomoc� rylca4.Jak wiadomo, misteria Egipcjan by�y zapisywane cz�ciowo pismemhieroglificznym na kamieniu, cz�ciowo za� pismem fenickim na tablicach,kt�re wystawiano w �wi�tyniach. Jedn� z takich mog�a by� zielona TablicaHermesa Trismegistosa. Jej forma wyroczni i kr�tko�� tekstu odpowiadatakiemu przypuszczeniu.K. Schmieder stwierdza, �e tekst �aci�ski Tablicy jest prawdopodobnieprzek�adem z j�zyka greckiego. Dowodz� tego wyst�puj�ce w nim wyrazygreckie. Pierwszy, telesmus w drugim przypadku �aci�skim, nie wyst�pujenigdzie. Poniewa� m�g� by� wyra�ony za pomoc� s�owa transactio alboperfectio, nasuwa przypuszczenie, �e t�umacz nie bardzo dobrze rozumia�s�owo greckie albo �e traktowa� je jako imi�. Drugi grecyzm to Hermes. Najego miejscu nale�a�oby raczej postawi� Taaut, gdyby t�umaczenie zosta�odokonane z j�zyka fenickiego. Tak�e Rzymianin m�g�by w tym miejscupostawi� Mercuriusa, z czego mog�oby powsta� przypuszczenie, �e p�niejszychrze�cija�ski �acinnik przek�ada� z greckiego. �W ko�cu - m�wi Schmieder- podw�jny superlatyw Trismegistos, Trzykro� Wielki, jest ca�kowicie ibezspornie grecki. Zupe�nie mo�liwe, �e �w grecki tekst by� powt�rnymprzek�adem z j�zyka fenickiego, ale o tym nic nie wiemy� (Schmieder, 32).Cytowany autor uwa�a, �e �o prawdziwym okresie powstania tego pomnikatrudno jest na podstawie jego tre�ci wypowiedzie� si� w spos�b stanowczy.Wprawdzie na pewien domys� zdaj� si� naprowadza� s�owa: �I tak jakwszystkie rzeczy powsta�y z jednego, z my�li jednego...�, i� podobnewyznanie m�g� uczyni� tylko chrze�cijanin, a zatem Tablica by�abynies�usznie przypisana kap�anom �wi�tyni Ptaha. Ale domys� taki nie musiby� s�uszny, gdy� wiadomo, �e misteria kap�an�w egipskich mia�y m.in. nacelu odwodzenie bardziej o�wieconych cz�onk�w narodu od czczenia lokalnychbog�w miast i wsi, i sprowadzenia ich do bardziej rozs�dnego deizmu. Bezw�tpienia w �wi�tyniach tych�e kap�an�w nale�y szuka� pocz�tku nauki oduszy �wiata, kt�r� znajdujemy w systemie Pitagorasa i Platona. Do tejduszy �wiata mo�e odnosi� si� cytat przytoczony wy�ej, tym bardziej �edalszy ci�g wyra�nie m�wi o si�ach materii. Przypuszczenie to dawa�obywskaz�wk� o bardzo odleg�ej staro�ytno�ci Tablicy Szmaragdowej.Przede wszystkim jednak styl i uk�ad ca�ego tekstu jest tak ciemny, �ezdaje si� on osza�amia� i zdumiewa�, a nie poucza�. Podnoszono nawetpytanie, czy jest w nim mowa o alchemii, czy te� raczej o astronomii,skoro wzmiankuje si� o niebie, Ziemi, S�o�cu i Ksi�ycu. Cho� alchemicyobstaj� przy tym, �e S�o�ce i Ksi�yc oznaczaj� z�oto i srebro, to jednakspraw� t� mo�na traktowa� co najmniej dwuznacznie.Rzeczywi�cie bowiem wi�cej ni� dwuznaczno�� manifestuje si� tu ca�kowitatr�jznaczno��, niekt�rzy bowiem twierdz�, �e ca�y napis odnosi si� domagii, kt�ra jak dowodzi Pliniusz w swej Historii Naturalnej (L. XXX, Cap.1), na ca�ym Wschodzie posiada�a du�e znaczenie. Mniemanie to jest popartewe wst�pie, gdzie jest mowa o cudownych dzie�ach, kt�re (wed�ug tegowyk�adu) mo�na zrealizowa� przy pomocy duch�w zar�wno �wiataniebia�skiego, jak podziemnego.Mi�dzy tymi trzema partiami alchemicy zajmuj� jeszcze poczesne miejsce.Magowie wymarli, astronomowie na niebie znale�li rzeczywiste pomniki.Ostatecznie mo�na powiedzie�, �e w dokumencie tym jest mowa orozdzielaniu, nast�pnie o traktowaniu cia� w ogniu, w ko�cu o unoszeniusi� i opadaniu. Wszystko daje si� obja�ni� w spos�b nie wymuszony procesemdestylacji. Jest dowiedzione, �e Grecy aleksandryjscy znali ju� destylacj�i praktykowali j�, mo�na wi�c przyj��, �e nauczyli si� jej od kap�an�wegipskich �wi�ty� ognia. Nale�y przypu... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
Jest to fragment ksi��ki pt. Hermetyzm znanego historyka alchemii ichemii, doc. dr. Romana Bugaja (ur. w 1922 r.). Uka�e si� ona nak�ademWydawnictwa Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich.Tablica Szmaragdowa Hermesa Trismegistosa cz. I i IIRoman BugajW literaturze hermetycznej wyst�puje dokument, kt�rego nie da si� pomin��przy badaniu alchemii i o kt�rym alchemicy twierdz�, �e jest dzie�emHermesa Trismegistosa oraz �e zosta� znaleziony w jego grobie. Dokumentten nosi nazw� Tablicy Szmaragdowej (Tabula Smaragdina). Mia� to by� tekstwyryty na tablicy ze szmaragdu, zawieraj�cy ca�� tajemnic� alchemii.1. Dawniejsze pogl�dy na pochodzenie Tablicy SzmaragdowejPrzez d�ugi czas tekst znany by� tylko w ostatniej, �aci�skiej wersji, ahistoria tego znaleziska by�a zupe�nie nieznana, nie posiadano �adnejinformacji o tym, kto t� tablic� znalaz�, gdzie i co si� z ni� p�niej-sta�o. Nie wiedziano nawet, jakim pismem i w jakim j�zyku zosta�apocz�tkowo napisana, czy pismem hieroglificznym, czy w j�zyku fenickimalbo greckim. R�wnie� nie wiedziano, kto j� prze�o�y� na j�zyk �aci�ski.Dlatego niekt�rzy pisarze hermetyczni uwa�aj� j� za apokryf i za wymys�lub utw�r kt�rego� z alchemik�w XIII wieku.Daniel Georg Marhof m�wi: �Pochodzenie przypisywanej Hermesowi TablicySzmaragdowej jest nieznane. Jednak�e myli si� ca�kowicie Atanazy Kirchertwierdz�c, �e przed czasem Raimundusa Lullusa (ok. 1235 - ok. 1315) nieistnia�a, wiadomo bowiem, �e Johann von Garlandia, zwany Hortulanusem,wed�ug �wiadectwa Baleusa �yj�cy w dziesi�tym wieku, ju� do tej tablicynapisa� uczony komentarz. W. Ch. Kriegsmann wyda� j� w j�zyku fenickim(1657), ale o ile mi wiadomo, nie wspomnia�, sk�d wzi�� fenickiet�umaczenie�1.W roku 1869 wybitny badacz alchemii, Gottlieb Latz, w swej niezwykleoryginalnej i rzadkiej ksi��ce pt. Die Alchemie, wydanej w�asnym nak�adem,zaopatrzonej podpisem autora i przekazanej tylko osobom zaufanym, wyrazi�o Tablicy Szmaragdowej nast�puj�c� opini�:�Ca�a alchemia rozpada si� na dwa okresy, na okres, kt�ry wypada przedTablic� Szmaragdow�, oraz na drugi, kt�ry nast�puje po odkryciu TablicySzmaragdowej. Od czasu kiedy zosta�a ona napisana, ewentualnie od kiedyuzyska�a znaczenie i rozg�os, ca�a alchemia obraca si� wok� TablicySzmaragdowej. Stosownie do tego, w jaki spos�b b�dzie ona interpretowana iwyk�adana, zmienia si� i kszta�tuje punkt widzenia alchemii. Alchemia,mo�na powiedzie� w pewnym sensie, w swym drugim okresie jest wyk�ademTablicy Szmaragdowej�2.Nale�y przyzna�, �e s�d G. Latza jest w du�ej mierze s�uszny iuzasadniony. Historia alchemii ca�kowicie potwierdza jego zapatrywanie. Awi�c sprawa warta jest naukowego zbadania. �aci�ski tekst Tablicy zosta�przedrukowany w wielu zbiorach pism alchemicznych i nosi tytu�: TabulaSmaragdina albo Verba secretorum Hermetis Trismegisti. Tekst ten jestbardzo kr�tki, sk�ada si� zaledwie z trzynastu oddzielnych zda�.Przytaczam go tu w przek�adzie na j�zyk polski.S�owa tajemnic Hermesa Trismegistosa1. Prawdziwe, bez k�amstwa, pewne i najprawdziwsze.2. To, co jest ni�ej, jest jak to, co jest wy�ej, a to, co jest wy�ej,jest jak to, co jest ni�ej, dla przenikni�cia cud�w jedynej rzeczy.3. I tak jak wszystkie rzeczy powsta�y z jednego, z my�li jednego, takwszystkie rzeczy zosta�y zrodzone z tej jednej rzeczy, przezprzystosowanie.4. Ojcem jego jest S�o�ce, matk� Ksi�yc; wiatr wynosi� go w swym �onie;karmicielk� jego jest ziemia.5. Ojciec wszelkiego stworzenia ca�ego �wiata jest tutaj.6. Si�a jego jest zupe�na, je�eli zamieni si� w ziemi�.7. Oddzielisz ziemi� od ognia, subtelne (lotne) od g�stego, z wolna, zwielk� zr�czno�ci�.8. Wznosi si� z ziemi ku niebu i powt�rnie zst�puje na ziemi� i otrzymujesi�� wy�szych i ni�szych. Tak posi�dziesz chwa�� ca�ego �wiata. Dlategoodst�pi od ciebie wszelka ciemno��.9. Ta jest wszelkiej mocy pot�na si�a: poniewa� zwyci�y wszelk� rzeczsubteln� i przeniknie ka�de cia�o sta�e.10. Tak zosta� stworzony �wiat.11. Takie b�d� cudowne przystosowania, kt�rych spos�b jest tu zawarty.12. Dlatego jestem nazwany Hermesem Potr�jnie-Wielkim (HermesTrismegistos), posiadaj�cym trzy cz�ci filozofii ca�ego �wiata.13. To jest zupe�ne, co powiedzia�em o dzia�aniu S�o�ca.3Zdaniem Karola Schmiedera legenda o tej Tablicy g�osz�ca, �e zosta�a onaznaleziona w r�ku jakiej� mumii, nie zas�uguje na uwag�. Podobnie ba�niowycharakter posiada motyw, zgodnie z kt�rym tekst Tablicy zosta� wyryty naszmaragdzie i, jakkolwiek nie ma nubijskich szmaragd�w tej wielko�ci, abytego rodzaju napis m�g� si� na nich zmie�ci�, to m�g� on by� wykonany nazielonym malachicie albo na zielonym fluspacie, minera�ach odpowiedniouformowanych w tablice, kt�re Pliniusz opisa� pod nazw� staro�ytnychszmaragd�w. Ostatecznie materia� Tablicy mo�e stanowi� nic nie znacz�c�okoliczno�� uboczn�. Gdyby�my ju� znale�li podstawy do okre�lenia jejdawno�ci, to materia� jej nie powinien nas wprowadza� w b��d. Cytowanyautor zauwa�a, �e Celsus pod terminem emplastum smaragdinum rozumie nieplaster z kamienia szlachetnego, lecz plaster o kolorze zielonym. A zatemi tutaj mog�o chodzi� o zielon� tablic�, mo�e z drewna, poci�gni�t�zielonym woskiem, na kt�rej staro�ytni pisali za pomoc� rylca4.Jak wiadomo, misteria Egipcjan by�y zapisywane cz�ciowo pismemhieroglificznym na kamieniu, cz�ciowo za� pismem fenickim na tablicach,kt�re wystawiano w �wi�tyniach. Jedn� z takich mog�a by� zielona TablicaHermesa Trismegistosa. Jej forma wyroczni i kr�tko�� tekstu odpowiadatakiemu przypuszczeniu.K. Schmieder stwierdza, �e tekst �aci�ski Tablicy jest prawdopodobnieprzek�adem z j�zyka greckiego. Dowodz� tego wyst�puj�ce w nim wyrazygreckie. Pierwszy, telesmus w drugim przypadku �aci�skim, nie wyst�pujenigdzie. Poniewa� m�g� by� wyra�ony za pomoc� s�owa transactio alboperfectio, nasuwa przypuszczenie, �e t�umacz nie bardzo dobrze rozumia�s�owo greckie albo �e traktowa� je jako imi�. Drugi grecyzm to Hermes. Najego miejscu nale�a�oby raczej postawi� Taaut, gdyby t�umaczenie zosta�odokonane z j�zyka fenickiego. Tak�e Rzymianin m�g�by w tym miejscupostawi� Mercuriusa, z czego mog�oby powsta� przypuszczenie, �e p�niejszychrze�cija�ski �acinnik przek�ada� z greckiego. �W ko�cu - m�wi Schmieder- podw�jny superlatyw Trismegistos, Trzykro� Wielki, jest ca�kowicie ibezspornie grecki. Zupe�nie mo�liwe, �e �w grecki tekst by� powt�rnymprzek�adem z j�zyka fenickiego, ale o tym nic nie wiemy� (Schmieder, 32).Cytowany autor uwa�a, �e �o prawdziwym okresie powstania tego pomnikatrudno jest na podstawie jego tre�ci wypowiedzie� si� w spos�b stanowczy.Wprawdzie na pewien domys� zdaj� si� naprowadza� s�owa: �I tak jakwszystkie rzeczy powsta�y z jednego, z my�li jednego...�, i� podobnewyznanie m�g� uczyni� tylko chrze�cijanin, a zatem Tablica by�abynies�usznie przypisana kap�anom �wi�tyni Ptaha. Ale domys� taki nie musiby� s�uszny, gdy� wiadomo, �e misteria kap�an�w egipskich mia�y m.in. nacelu odwodzenie bardziej o�wieconych cz�onk�w narodu od czczenia lokalnychbog�w miast i wsi, i sprowadzenia ich do bardziej rozs�dnego deizmu. Bezw�tpienia w �wi�tyniach tych�e kap�an�w nale�y szuka� pocz�tku nauki oduszy �wiata, kt�r� znajdujemy w systemie Pitagorasa i Platona. Do tejduszy �wiata mo�e odnosi� si� cytat przytoczony wy�ej, tym bardziej �edalszy ci�g wyra�nie m�wi o si�ach materii. Przypuszczenie to dawa�obywskaz�wk� o bardzo odleg�ej staro�ytno�ci Tablicy Szmaragdowej.Przede wszystkim jednak styl i uk�ad ca�ego tekstu jest tak ciemny, �ezdaje si� on osza�amia� i zdumiewa�, a nie poucza�. Podnoszono nawetpytanie, czy jest w nim mowa o alchemii, czy te� raczej o astronomii,skoro wzmiankuje si� o niebie, Ziemi, S�o�cu i Ksi�ycu. Cho� alchemicyobstaj� przy tym, �e S�o�ce i Ksi�yc oznaczaj� z�oto i srebro, to jednakspraw� t� mo�na traktowa� co najmniej dwuznacznie.Rzeczywi�cie bowiem wi�cej ni� dwuznaczno�� manifestuje si� tu ca�kowitatr�jznaczno��, niekt�rzy bowiem twierdz�, �e ca�y napis odnosi si� domagii, kt�ra jak dowodzi Pliniusz w swej Historii Naturalnej (L. XXX, Cap.1), na ca�ym Wschodzie posiada�a du�e znaczenie. Mniemanie to jest popartewe wst�pie, gdzie jest mowa o cudownych dzie�ach, kt�re (wed�ug tegowyk�adu) mo�na zrealizowa� przy pomocy duch�w zar�wno �wiataniebia�skiego, jak podziemnego.Mi�dzy tymi trzema partiami alchemicy zajmuj� jeszcze poczesne miejsce.Magowie wymarli, astronomowie na niebie znale�li rzeczywiste pomniki.Ostatecznie mo�na powiedzie�, �e w dokumencie tym jest mowa orozdzielaniu, nast�pnie o traktowaniu cia� w ogniu, w ko�cu o unoszeniusi� i opadaniu. Wszystko daje si� obja�ni� w spos�b nie wymuszony procesemdestylacji. Jest dowiedzione, �e Grecy aleksandryjscy znali ju� destylacj�i praktykowali j�, mo�na wi�c przyj��, �e nauczyli si� jej od kap�an�wegipskich �wi�ty� ognia. Nale�y przypu... [ Pobierz całość w formacie PDF ]