CBOS - Postawy, PRACA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
SEKRETARIAT
OŚRODEK INFORMACJI
629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04
693 - 46 - 92, 625 - 76 - 23
UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24
00 - 503 W A R S Z A W A
TELEFAX 629 - 40 - 89
INTERNET
E-mail: sekretariat@cbos.pl
BS/169/2007
POSTAWY WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
K
OMUNIKAT Z BADAŃ
WARSZAWA, LISTOPAD
2007
P
RZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW
CBOS
W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH
JEST
DOZWOLONE
WYŁĄCZNIE
Z
PODANIEM ŹRÓDŁA
POSTAWY WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Prawie połowa ankietowanych (45%) pozytywnie ocenia stosunek
Polaków do osób niepełnosprawnych, niemal tyle samo badanych
(48%) jest przeciwnego zdania.
Przeważająca większość ankietowanych (79%) uważa, że ludzie
niepełnosprawni, jeśli chcą i mogą, powinni pracować, nawet gdy
renta wystarcza im na utrzymanie. Przeciwny pogląd wyraża 16%
respondentów. Ponadto 61% badanych przyznaje, że oprócz
wynagrodzenia za pracę powinni oni pobierać również rentę.
Co szósty respondent (17%) jest przeciwny łączeniu pensji i renty,
a 12% uważa, że w poszczególnych przypadkach powinno
to zależeć od okoliczności. Zdecydowana większość Polaków
(76%) opowiada się za zatrudnianiem osób niepełnosprawnych
razem ze zdrowymi pracownikami, natomiast co szósty (17%)
popiera segregacyjny model zatrudnienia.
Według respondentów, opieka nad ludźmi niepełnosprawnymi
i wspomaganie ich w codziennych sprawach powinny należeć
przede wszystkim do obowiązków rodziny (94%), służby zdrowia
(75%) i pracowników opieki społecznej (67%). Znacznie rzadziej
byli wskazywani w tym kontekście przyjaciele, znajomi (23%),
organizacje religijne (9%), inni niepełnosprawni, grupy samo-
pomocy (6%).
Dwie trzecie ankietowanych (65%) deklaruje gotowość udzielania
bezinteresownej pomocy sąsiedzkiej osobie niepełnosprawnej.
Zaledwie 6% badanych twierdzi, że już uczestniczy w takiej
pomocy, a co piąty (20%) nie chciałby wziąć udziału w tego
rodzaju inicjatywie.
Deklarowana gotowość niesienia pomocy jest uzależniona od
rodzaju niepełnosprawności. Najrzadziej Polacy chcieliby
pomagać osobom z chorobami psychicznymi.
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (208), 31 sierpnia – 4 września 2007 roku, reprezentatywna próba
losowa dorosłych mieszkańców Polski (N=844).
Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych zmieniały się na przestrzeni
wieków wraz z rozwojem cywilizacji. W zależności od dominujących poglądów społecznych
i filozoficznych wobec ludzi z niepełną sprawnością stosowano dyskryminację, izolację lub
segregację, a w skrajnych przypadkach nawet eutanazję (w faszystowskim ustroju
narodowosocjalistycznym), obecnie zaś popularyzuje się zachowania zmierzające do
integracji niepełnosprawnych z resztą społeczeństwa. Ponieważ o skuteczności działań
integracyjnych wznacznym stopniu decydują postawy społeczeństwa wobec osób
niepełnosprawnych, chcieliśmy się dowiedzieć, jak kształtują się one obecnie. Interesowało
nas również, co sądzą Polacy o zatrudnianiu ludzi o niepełnej sprawności, jak silna jest
gotowość niesienia im pomocy i kto, zdaniem ankietowanych, powinien przede wszystkim im
pomagać. Porównując wyniki ostatniego badania
1
z wynikami pomiaru zrealizowanego przez
CBOS w roku 2000 oraz przeprowadzonych przez Antoninę Ostrowską w latach 1978 i 1993
2
mogliśmy ukazać dynamikę tych postaw.
K
ONTAKT Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
Opinie i postawy społeczne kształtowane są częściowo przez kontakty interpersonalne.
Ich ograniczenie lub brak sprawia, że ludzie formułują wobec siebie nietrafne sądy, założenia
i oczekiwania, kształtują swoje postawy na podstawie obiegowych opinii i stereotypów, a nie
własnych doświadczeń i wiedzy. Zapytaliśmy więc ankietowanych o ich doświadczenia
z osobami niepełnosprawnymi. Jedynie co piąty badany (21%) stwierdził, że nie stykał się
z takimi osobami. Większość (66%) dostrzega w swoim otoczeniu ludzi niepełnosprawnych,
choć zna ich słabo lub tylko z widzenia. Dwie piąte respondentów (39%) ma takie osoby
wśród swoich znajomych lub przyjaciół, a ponad jedna czwarta (29%) – w swojej rodzinie.
Co dziewiąty badany (11%) zalicza siebie do osób niepełnosprawnych.
1
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (208) zrealizowano w dniach 31 sierpnia – 4 września 2007 roku
na liczącej 844 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
2
Zob. A. Ostrowska „Niepełnosprawni w społeczeństwie”, IFiS PAN, Warszawa 1994.
- 2 -
Zasadnicze zmiany w kontaktach osób pełnosprawnych z niepełnosprawnymi miały
miejsce w latach dziewięćdziesiątych i wiązały się ze zmianą polityki społecznej, odejściem
od tworzenia instytucji zapewniających osobom niepełnosprawnym opiekę i rehabilitację (ale
jednocześnie izolację), upowszechnianiem działań prointegracyjnych, zachęcających osoby
niepełnosprawne do pełnej partycypacji we wszystkich formach życia społecznego, a ogół
społeczeństwa do otwarcia się na takie osoby.
Tabela 1
Wskazania respondentów
według terminów badań
Czy w swoim otoczeniu stykał(a) się Pan(i) z inwalidami,
osobami niepełnosprawnymi z powodu chorób
lub jakiegokolwiek kalectwa?
1978*
(N=922)
1993*
(N=1264)
2000
(N=1057)
2007
(N=844)
w procentach
Sama uważam się za inwalidę, osobę niepełnosprawną
5
7
10
11
Mam lub miałam takie osoby w rodzinie
24
33
31
29
Mam lub miałam takie osoby w
ś
ród znajomych, przyjaciół
23
34
43
39
Znam takie osoby, ale niezbyt dobrze lub tylko z widzenia
31
40
68
66
Nie znam takich osób
17
19
17
21
* Badania prof. Antoniny Ostrowskiej realizowane przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej na próbie losowej
mieszkańców Polski powyżej 16 lat. Badania CBOS obejmują mieszkańców naszego kraju w wieku od 18 lat.
Uwaga: odsetki nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź
Do niepełnosprawnych najczęściej sami zaliczają siebie respondenci najstarsi,
z wykształceniem podstawowym, renciści i emeryci (zob. tabele aneksowe). Są to też badani,
których miesięczny dochód na członka rodziny wynosi 501 – 1200 zł, określający swoje
warunki materialne jako złe. Najmniej osób zaliczających się do niepełnosprawnych jest
wśród respondentów do 54 roku życia, mających wyższe wykształcenie, czynnych zawodowo,
z wyjątkiem robotników niewykwalifikowanych. Znikome odsetki stanowią ci, których
dochód przekracza 1200 zł, zadowoleni z własnej sytuacji materialnej.
Najwięcej ankietowanych, którzy mają w rodzinie osobę niepełnosprawną, mieszka
w największych miastach, a ich odsetek maleje wraz ze zmniejszającą się liczbą
mieszkańców. Poza tym niepełnosprawni częściej żyją w rodzinach rencistów, kadry
kierowniczej, inteligencji i gospodyń domowych. Na obecność niepełnosprawnych w rodzinie
najrzadziej wskazują osoby najmłodsze i niepraktykujące religijnie.
- 3 -
Przyjaźń lub znajomość z osobami niepełnosprawnymi częściej niż inni deklarują
mężczyźni, osoby w wieku 45–54 lata, kadra kierownicza, inteligencja oraz badani
o lewicowych poglądach, rzadziej zaś mieszkańcy wsi i miasteczek.
Znajomość z widzenia ludzi niepełnosprawnych deklarują najczęściej osoby w wieku
25
−
34 lata, których dochód na członka rodziny wynosi ponad 1200 zł, kadra kierownicza,
inteligencja i pracownicy fizyczno-umysłowi oraz osoby praktykujące kilka razy w tygodniu.
Odsetek ankietowanych, którzy znają słabo albo tylko dostrzegają w swoim otoczeniu
niepełnosprawnych, nieco się zwiększa wraz ze wzrostem wykształcenia i lepszą oceną
własnych warunków materialnych.
Brak znajomości osób niepełnosprawnych deklarują najczęściej badani w wieku
35
−
44 lata, robotnicy niewykwalifikowani, mieszkańcy wsi. Odsetek tego rodzaju wskazań
maleje wraz ze wzrostem wykształcenia oraz dochodu.
Dla dalszych analiz obliczyliśmy również wskaźnik bliskości kontaktu
z niepełnosprawnymi szeregując respondentów od niemających żadnych kontaktów do
będących osobami niepełnosprawnymi.
CBOS
RYS. 1.
WSKAŹNIK BLISKOŚCI KONTAKTU Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
Zna z widzenia
lub niezbyt dobrze
26%
21%
Brak kontaktu,
nie zna takich osób
19%
10%
Sam(a) jest osobą
niepełnosprawną
Ma wśród znajomych,
przyjaciół
24%
Ma w rodzinie
O
PINIE O STOSUNKU NASZEGO SPOŁECZEŃSTWA DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Warunkiem dobrze pojętej integracji jest pozytywny stosunek ogółu społeczeństwa do
osób niepełnosprawnych, oparty nie tylko na tolerancji, ale także na akceptacji i kooperacji.
Chcieliśmy się więc dowiedzieć, jak respondenci oceniają stosunek Polaków do
niepełnosprawnych. Opinie w tej kwestii są podzielone niemal po równo: 45% ankietowanych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl lemansa.htw.pl
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
SEKRETARIAT
OŚRODEK INFORMACJI
629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04
693 - 46 - 92, 625 - 76 - 23
UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24
00 - 503 W A R S Z A W A
TELEFAX 629 - 40 - 89
INTERNET
E-mail: sekretariat@cbos.pl
BS/169/2007
POSTAWY WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
K
OMUNIKAT Z BADAŃ
WARSZAWA, LISTOPAD
2007
P
RZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW
CBOS
W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH
JEST
DOZWOLONE
WYŁĄCZNIE
Z
PODANIEM ŹRÓDŁA
POSTAWY WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Prawie połowa ankietowanych (45%) pozytywnie ocenia stosunek
Polaków do osób niepełnosprawnych, niemal tyle samo badanych
(48%) jest przeciwnego zdania.
Przeważająca większość ankietowanych (79%) uważa, że ludzie
niepełnosprawni, jeśli chcą i mogą, powinni pracować, nawet gdy
renta wystarcza im na utrzymanie. Przeciwny pogląd wyraża 16%
respondentów. Ponadto 61% badanych przyznaje, że oprócz
wynagrodzenia za pracę powinni oni pobierać również rentę.
Co szósty respondent (17%) jest przeciwny łączeniu pensji i renty,
a 12% uważa, że w poszczególnych przypadkach powinno
to zależeć od okoliczności. Zdecydowana większość Polaków
(76%) opowiada się za zatrudnianiem osób niepełnosprawnych
razem ze zdrowymi pracownikami, natomiast co szósty (17%)
popiera segregacyjny model zatrudnienia.
Według respondentów, opieka nad ludźmi niepełnosprawnymi
i wspomaganie ich w codziennych sprawach powinny należeć
przede wszystkim do obowiązków rodziny (94%), służby zdrowia
(75%) i pracowników opieki społecznej (67%). Znacznie rzadziej
byli wskazywani w tym kontekście przyjaciele, znajomi (23%),
organizacje religijne (9%), inni niepełnosprawni, grupy samo-
pomocy (6%).
Dwie trzecie ankietowanych (65%) deklaruje gotowość udzielania
bezinteresownej pomocy sąsiedzkiej osobie niepełnosprawnej.
Zaledwie 6% badanych twierdzi, że już uczestniczy w takiej
pomocy, a co piąty (20%) nie chciałby wziąć udziału w tego
rodzaju inicjatywie.
Deklarowana gotowość niesienia pomocy jest uzależniona od
rodzaju niepełnosprawności. Najrzadziej Polacy chcieliby
pomagać osobom z chorobami psychicznymi.
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (208), 31 sierpnia – 4 września 2007 roku, reprezentatywna próba
losowa dorosłych mieszkańców Polski (N=844).
Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych zmieniały się na przestrzeni
wieków wraz z rozwojem cywilizacji. W zależności od dominujących poglądów społecznych
i filozoficznych wobec ludzi z niepełną sprawnością stosowano dyskryminację, izolację lub
segregację, a w skrajnych przypadkach nawet eutanazję (w faszystowskim ustroju
narodowosocjalistycznym), obecnie zaś popularyzuje się zachowania zmierzające do
integracji niepełnosprawnych z resztą społeczeństwa. Ponieważ o skuteczności działań
integracyjnych wznacznym stopniu decydują postawy społeczeństwa wobec osób
niepełnosprawnych, chcieliśmy się dowiedzieć, jak kształtują się one obecnie. Interesowało
nas również, co sądzą Polacy o zatrudnianiu ludzi o niepełnej sprawności, jak silna jest
gotowość niesienia im pomocy i kto, zdaniem ankietowanych, powinien przede wszystkim im
pomagać. Porównując wyniki ostatniego badania
1
z wynikami pomiaru zrealizowanego przez
CBOS w roku 2000 oraz przeprowadzonych przez Antoninę Ostrowską w latach 1978 i 1993
2
mogliśmy ukazać dynamikę tych postaw.
K
ONTAKT Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
Opinie i postawy społeczne kształtowane są częściowo przez kontakty interpersonalne.
Ich ograniczenie lub brak sprawia, że ludzie formułują wobec siebie nietrafne sądy, założenia
i oczekiwania, kształtują swoje postawy na podstawie obiegowych opinii i stereotypów, a nie
własnych doświadczeń i wiedzy. Zapytaliśmy więc ankietowanych o ich doświadczenia
z osobami niepełnosprawnymi. Jedynie co piąty badany (21%) stwierdził, że nie stykał się
z takimi osobami. Większość (66%) dostrzega w swoim otoczeniu ludzi niepełnosprawnych,
choć zna ich słabo lub tylko z widzenia. Dwie piąte respondentów (39%) ma takie osoby
wśród swoich znajomych lub przyjaciół, a ponad jedna czwarta (29%) – w swojej rodzinie.
Co dziewiąty badany (11%) zalicza siebie do osób niepełnosprawnych.
1
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (208) zrealizowano w dniach 31 sierpnia – 4 września 2007 roku
na liczącej 844 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
2
Zob. A. Ostrowska „Niepełnosprawni w społeczeństwie”, IFiS PAN, Warszawa 1994.
- 2 -
Zasadnicze zmiany w kontaktach osób pełnosprawnych z niepełnosprawnymi miały
miejsce w latach dziewięćdziesiątych i wiązały się ze zmianą polityki społecznej, odejściem
od tworzenia instytucji zapewniających osobom niepełnosprawnym opiekę i rehabilitację (ale
jednocześnie izolację), upowszechnianiem działań prointegracyjnych, zachęcających osoby
niepełnosprawne do pełnej partycypacji we wszystkich formach życia społecznego, a ogół
społeczeństwa do otwarcia się na takie osoby.
Tabela 1
Wskazania respondentów
według terminów badań
Czy w swoim otoczeniu stykał(a) się Pan(i) z inwalidami,
osobami niepełnosprawnymi z powodu chorób
lub jakiegokolwiek kalectwa?
1978*
(N=922)
1993*
(N=1264)
2000
(N=1057)
2007
(N=844)
w procentach
Sama uważam się za inwalidę, osobę niepełnosprawną
5
7
10
11
Mam lub miałam takie osoby w rodzinie
24
33
31
29
Mam lub miałam takie osoby w
ś
ród znajomych, przyjaciół
23
34
43
39
Znam takie osoby, ale niezbyt dobrze lub tylko z widzenia
31
40
68
66
Nie znam takich osób
17
19
17
21
* Badania prof. Antoniny Ostrowskiej realizowane przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej na próbie losowej
mieszkańców Polski powyżej 16 lat. Badania CBOS obejmują mieszkańców naszego kraju w wieku od 18 lat.
Uwaga: odsetki nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź
Do niepełnosprawnych najczęściej sami zaliczają siebie respondenci najstarsi,
z wykształceniem podstawowym, renciści i emeryci (zob. tabele aneksowe). Są to też badani,
których miesięczny dochód na członka rodziny wynosi 501 – 1200 zł, określający swoje
warunki materialne jako złe. Najmniej osób zaliczających się do niepełnosprawnych jest
wśród respondentów do 54 roku życia, mających wyższe wykształcenie, czynnych zawodowo,
z wyjątkiem robotników niewykwalifikowanych. Znikome odsetki stanowią ci, których
dochód przekracza 1200 zł, zadowoleni z własnej sytuacji materialnej.
Najwięcej ankietowanych, którzy mają w rodzinie osobę niepełnosprawną, mieszka
w największych miastach, a ich odsetek maleje wraz ze zmniejszającą się liczbą
mieszkańców. Poza tym niepełnosprawni częściej żyją w rodzinach rencistów, kadry
kierowniczej, inteligencji i gospodyń domowych. Na obecność niepełnosprawnych w rodzinie
najrzadziej wskazują osoby najmłodsze i niepraktykujące religijnie.
- 3 -
Przyjaźń lub znajomość z osobami niepełnosprawnymi częściej niż inni deklarują
mężczyźni, osoby w wieku 45–54 lata, kadra kierownicza, inteligencja oraz badani
o lewicowych poglądach, rzadziej zaś mieszkańcy wsi i miasteczek.
Znajomość z widzenia ludzi niepełnosprawnych deklarują najczęściej osoby w wieku
25
−
34 lata, których dochód na członka rodziny wynosi ponad 1200 zł, kadra kierownicza,
inteligencja i pracownicy fizyczno-umysłowi oraz osoby praktykujące kilka razy w tygodniu.
Odsetek ankietowanych, którzy znają słabo albo tylko dostrzegają w swoim otoczeniu
niepełnosprawnych, nieco się zwiększa wraz ze wzrostem wykształcenia i lepszą oceną
własnych warunków materialnych.
Brak znajomości osób niepełnosprawnych deklarują najczęściej badani w wieku
35
−
44 lata, robotnicy niewykwalifikowani, mieszkańcy wsi. Odsetek tego rodzaju wskazań
maleje wraz ze wzrostem wykształcenia oraz dochodu.
Dla dalszych analiz obliczyliśmy również wskaźnik bliskości kontaktu
z niepełnosprawnymi szeregując respondentów od niemających żadnych kontaktów do
będących osobami niepełnosprawnymi.
CBOS
RYS. 1.
WSKAŹNIK BLISKOŚCI KONTAKTU Z OSOBAMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI
Zna z widzenia
lub niezbyt dobrze
26%
21%
Brak kontaktu,
nie zna takich osób
19%
10%
Sam(a) jest osobą
niepełnosprawną
Ma wśród znajomych,
przyjaciół
24%
Ma w rodzinie
O
PINIE O STOSUNKU NASZEGO SPOŁECZEŃSTWA DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Warunkiem dobrze pojętej integracji jest pozytywny stosunek ogółu społeczeństwa do
osób niepełnosprawnych, oparty nie tylko na tolerancji, ale także na akceptacji i kooperacji.
Chcieliśmy się więc dowiedzieć, jak respondenci oceniają stosunek Polaków do
niepełnosprawnych. Opinie w tej kwestii są podzielone niemal po równo: 45% ankietowanych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]